“Het is een schande wanneer je de omgeving waarin je woont niet kent, maar het is dwaas als je niet eens weet waar je woont.” Met deze woorden roept Isaac van Stella zijn lezers op om kennis over zichzelf op te doen, kennis over de eigen ziel. Dit boek bundelt alvast drie geschriften over de ziel, van Willem van Saint-Thierry, Aelred van Rievaulx en Isaac van Stella. De namen van deze cisterciënzer monniken uit de twaalfde eeuw doen zeker menig liefhebber van mystiek likkebaarden. Het zijn grote auteurs op het gebied van het geestelijke leven die bekend staan om hun affectieve beschrijvingen van de liefde tot God. Aan deze verwachting voldoen de teksten echter niet helemaal.
Zeker, het gaat over de ziel en haar verhouding tot het lichaam en tot God. Je vindt er classificaties en definities van haar vermogens: verstand, geheugen, wil, verbeelding en affecties. Het gaat zelfs over de ziel in de hemel en hel, over engelen en slechte geesten. Maar evenzeer over basale lichaamsfuncties als de zintuigen, ademhaling, slapen en dromen. De opzet van de monniken is te beschrijven en verklaren binnen de mate van het mogelijke. Daarbij beroepen ze zich naast de Schrift op de kerkvaders, vooral Augustinus, net als op de Griekse filosofen en het middeleeuwse wetenschappelijke denkkader. Je hoort hen vooral spreken in termen van de enkelvoudigheid van de ziel, haar essentie en substantie. Of de vier elementen: aarde, water, vuur en lucht, en de vier lichaamssappen. Grote stukken lijken wel een cursus middeleeuwse biologie of scholastieke metafysica. Aelred giet zijn theorie dan weer in de vorm van een socratische dialoog.
Al doet dit alles de moderne geest vreemd aan, toch kan je hier en daar voeding en oriëntatie voor je ziel vinden. Ook de ruime, smaakmakende inleiding van vertaler Joost Banneke, expert op het gebied van de psychologie, is zeker de moeite waard als overzicht van de bronnen waaruit deze cisterciënzers putten. Verwacht echter van dit boek niet het antwoord dat ook moderne neurowetenschappers niet vonden: de drie middeleeuwse denkers erkennen dat de substantie van wat de ziel is en hoe ze zich verhoudt tot het lichaam ook hun inzicht te boven gaat. Zeker een uitmuntend werk, deze uitgave, al zal het eerder onderzoekende geesten boeien dan zoekers naar geestelijke groei of mystieke jubelzang.
Willem van Saint-Thierry, Aelred van Rievaulx en Isaac van Stella, Ziel. Monastieke psychologie uit de twaalfde eeuw. Uitgeverij: Damon Pagina’s: 372 | € 29,90 ISBN 978 94 63402 97 2
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
