‘Folie à deux’. Letterlijk vertaald: ‘Waanzin bij twee’. En zeker, in deze film worden twee getormenteerde zielen gevolgd. Maar ‘folie à deux’ is ook een gekende psychische aandoening waarbij iemand dusdanig verbonden is met een ander, dat deze zijn of haar wanen gaat overnemen. Mooi, nu begrijpen we de titel. Nu de film nog. En dat is niet eenvoudig, want Joker: Folie à Deux wil een heleboel, verbloemd en onverbloemd.

In 2019 verscheen Joker, een film over het belangrijkste nevenpersonage in de verhalen over superheld Batman. De duistere film, met Joaquin Phoenix als waanzinnige clown, werd alom gelauwerd en bracht wereldwijd een miljard dollar op. Een vervolg kon dus niet uitblijven.

Joker: Folie à Deux begint waar Joker zo’n beetje eindigde: de mislukte clown Arthur Fleck verblijft in een psychiatrisch ziekenhuis in afwachting van zijn rechtszaak. Hij heeft vijf moorden gepleegd (“Zes”, zo corrigeert hij zelf). Is Arthur een brute moordenaar of, zoals zijn advocaat wil aantonen, een ontoerekeningsvatbare gespleten persoonlijkheid? Is het zijn slechtere helft of innerlijke schaduw Joker die de misdaden pleegt?

We zien Phoenix zoals we hem ook in 2019 zagen: uitgemergeld en macaber lachend wanneer hij zich ongemakkelijk voelt. En gedrogeerd door zijn medicatie, ook dat. Wegens goed gedrag mag Arthur naar het muziekklasje van de kliniek, waar hij de al even dolende ziel Harley Quinn (Lady Gaga, jawel!) leert kennen.

Er ontvouwt zich een musical, waarin Arthur/Joker en Harley elkaar romantisch (niet per se mooi, maar wel vanuit innerlijke diepte) toezingen. Hiervoor worden bekende nummers als ‘Get happy’ van Judy Harland en ‘For once in my life’ van Stevie Wonder gebruikt. Het grootste deel van de film speels zich binnenskamers af, eerst als gevangenisdrama (een associatie met One flew over the cuckoo’s nest is onvermijdelijk), later als rechtbankfilm.

Harley vindt Joker een held, evenals de vele ‘aanhangers’ die zich, als ‘Joker’ uitgedost, voor de rechtbank verzamelen. De rol van de media is groot, Joker beheerst het nieuws. Als kijker zie je een maatschappij vol woede die alle kanten opvliegt, vol miskende zielen die misschien enkel van betekenis willen zijn. Uiterst eigentijds en urgent dus.

Joker: Folie à Deux is véél. Te veel voor wie alles wil begrijpen, boeiend voor wie er het zijne of hare uit weet te halen. Leuk: de film opent met een animatie waarin Joker aan zijn eigen schaduw probeert te ontsnappen.

Film: Joker: Folie à Deux (2024), Verenigde Staten – 138 min. Regie: Todd Phillips, met o.a. Joaquin Phoenix en Lady Gaga.