Pastor. Spy. Assassin. (Ofwel: predikant, spion, moordenaar), zo luidt de ondertitel van de biopic over de Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer. De bekende pacifistische kerkleider raakt in de loop van de Tweede Wereldoorlog betrokken bij een plan om Hitler te vermoorden. Een plan dat uiteraard haaks staat op zijn morele overtuigingen.
De film Bonhoeffer waagt zich aan de onmogelijke opgave om in twee uur een compleet beeld te geven van alle levensfasen van de theoloog. Dus wordt er van het spelen met zijn broers en zusjes in het ouderlijk huis gesprongen naar zijn periode aan het seminarie in New York, waar hij de Abessijnse baptistenkerk in Harlem bezoekt en getuige is van rassensegregatie.
Scènes binnen seminarie Finkenwalde waar Bonhoeffer vol vuur doceert worden afgewisseld met een gebroken en bange Bonhoeffer in de gevangenis. Hij keert zich nadrukkelijk tegen de opkomst van het nationaalsocialisme en tegen Jodenvervolging, zowel binnen als buiten de kerk.
Uiteindelijk wordt Bonhoeffer op verdenking van hoogverraad en vermeende betrokkenheid bij een moordaanslag op Hitler aan de galg vermoord, enkele weken voor het einde van de oorlog.
“Leden van de huidige Bonhoeffer-familie hebben zich tegen de film gekeerd”
Tweet dit!
Hoewel de film Bonhoeffer nogal veel wil, slaagt deze hier bij lange na niet volledig in. Leden van de huidige Bonhoeffer-familie hebben zich, evenals verschillende internationale theologen, tegen de film gekeerd. De Duitse predikant Axel Wicke betitelt deze in Trouw zelfs als “ahistorische marketing”.
De rol van Bonhoeffer in het verzet wordt volgens deze stemmen te groot gemaakt. Toch heeft Bonhoeffer met zijn onmiskenbare en dappere stellingname tegen de nazi’s – onder meer in zijn theologische geschriften – zeker bijgedragen aan een tegengeluid binnen nazi-Duitsland.
In zijn boek Ethik stelt hij dat je iets kunt doen dat moreel noodzakelijk is, zonder dat het moreel aanvaardbaar is. Deze persoonlijke worsteling staat centraal in Bonhoeffer. “Zodra je denkt God aan jouw kant te hebben, zit je verkeerd”, zo benadrukt hij. Een waarschuwing die ook in deze gepolariseerde tijden weer van waarde kan zijn.
Welke rol Bonhoeffer nu precies gespeeld heeft binnen het verzet tegen de nazi’s en het moordcomplot tegen Hitler zal nooit helemaal duidelijk worden. Feit is dat hij als diepgelovige pacifist toch moedig koos voor een gevaarlijk dubbelleven, daarbij vertrouwend op een vergevende God.
Of Bonhoeffer nu tot achter de komma historisch juist is of (waarschijnlijk) niet, inspirerend en van waarde is het verhaal wel.
Film: Bonhoeffer (2024), Verenigde Staten/Ierland/België, 133 min. Regie: Todd Komarnicki, met o.a. Jonas Dassler en August Diehl.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
