Twee beeldenstormen overleefde de kathedraal van Antwerpen: die van 1566 en een aan het einde van de achttiende eeuw. De Franse revolutionaire machthebbers roofden toen haar kunstschatten en stonden zelfs op het punt het kerkgebouw af te breken.

Maar steeds hield het zich staande en ook nu is het voor veel mensen van betekenis, al hoeven ze zich niet direct aangetrokken te voelen tot het katholieke geloof.  Maar ook zonder deze ingrijpende gebeurtenissen veranderde de kathedraal.

Het katholieke geloof van de tijd van de contrareformatie was niet dat van de middeleeuwen. In het interieur maakte de gotiek plaats voor de barok en na de verwoesting door de Fransen werd de kerk weer opnieuw ingericht onder invloed van de neogotiek. Tegenwoordig staat ze in een omgeving die niet volkomen areligieus is, maar niet meer homogeen katholiek zoals vroeger.

‘Allesbehalve passé’

Deze ‘biografie’ van de Antwerpse kathedraal is dan ook een collectieve biografie van de mensen. De geschiedenis van het gebouw wordt beschreven, maar er wordt vooral ook gereflecteerd op de betekenis die de kathedraal nu heeft. Het is een plek waar de rooms-katholieke Kerk wordt beleefd als een gemeenschap: er wordt liturgie gevierd.

Zeg niet: er wordt “nog” liturgie gevierd; vervang dat woord eens door “al”, schrijven pastoor Bart Paepen en directeur Christian Devos. “De rijkdom van de sacramenten is allesbehalve passé. Maar ook op andere vlakken kan een kathedraalbezoek verrijkend zijn. Het unieke kader van de gotische architectuur. De kunstwerken die meer dan 600 jaar geschiedenis overspannen. De uitnodiging om zich te laten raken door wat de mens overstijgt.”

Roept discussie op

Kunstenaars en kerk beginnen elkaar bijvoorbeeld te vinden in wat pastoor Bart Paepen “een voorzichtige paringsdans” noemt, waarmee hij, misschien onbedoeld, aangeeft dat het resultaat vruchtbaar is. Deze kunst roept discussie op, terwijl het werk van bijvoorbeeld Rubens alleen tot ademloze bewondering leidt.

Daarin zit, zo stelt hij, de grote kracht van hedendaagse kunst: ze zet aan tot discussie en reflectie. Niet elk kunstwerk is geschikt, maar als het een opening tot het transcendente creëert, kan het in de kathedraal de ruimte krijgen.