<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Film

Camino: een pelgrimage met de diepgang van een selfie?

Jaap-Harm de Jong 8 juni 2019
image

Net als je geneigd bent Camino af te doen als een oppervlakkige egotrip, onthult zich een diepere laag in deze documentaire over een man op weg naar Santiago.

Er zit een bepaalde dubbelheid in de titel die regisseur Martin de Vries meegaf aan zijn documentaire. Die luidt in zijn volledigheid Camino: een feature-length selfie. Het voelt aan of er twee compleet verschillende werelden samenkomen. Die van de pelgrimage, die vraagt om een lange adem en gericht is op het eeuwige, de goddelijke goedkeuring. En die van de sociale media, die uitgaat van de momentopname, gericht op het aardse, de likes en 15 seconds of fame. Zo word je, zonder ook maar een minuut van de film gezien te hebben, al aan het denken gezet. Kan dat eigenlijk wel, pelgrimeren volgens de parameters van de postmoderne tijd?

Vluchtige zelfportretjes

Een groot deel van de documentaire ben ik geneigd die vraag ontkennend te beantwoorden. Het is vermakelijk De Vries op weg te zien gaan, getooid met een hoed en gewapend met een selfiestick, maar al tijdens zijn eerste bespiegelingen bekruipt je het gevoel dat dit een hopeloze onderneming gaat worden.

Zelfs op een wezenlijk niveau, omdat hij aangeeft dat hij nog steeds niet weet waarom hij begonnen is aan zijn wandeltocht naar Santiago de Compostella. Wat, denk je als kijker, hoe kun je in vredesnaam gaan staan in een traditie van eeuwen zonder enig besef van wat je aan het doen bent? Wie pelgrimeert, die zoekt toch iets? Zichzelf beter leren kennen, God ontmoeten of iets op het snijvlak van deze beide verlangens?

Natuurlijk snap ik dat de natuur overweldigend is en dat ongetraind wandelen zwaar is, maar korte gesprekjes tegen de filmende telefoon over een zere knie, beklag over de hitte of – en ik maak geen grapje – een lofzang op poepen in de vrije natuur, hebben inderdaad niet meer diepgang dan een selfie. Vluchtige zelfportretjes die je maakt omdat het kan, maar niet per se omdat ze voedsel voor de ziel zijn.

Twee hoeden

Lichtpuntje in dat opzicht is dag 19. Opeens lijkt er een verdieping op te treden in het alledaagse. Mooi ook om te zien dat die verdieping niet los te zien is van datzelfde alledaagse. De Vries vertelt over zijn hoed die hij vergeten is. Tijd om terug te gaan naar de bed and breakfast is er niet, maar er wordt – van hogerhand wellicht? – voorzien in een hoed. Zomaar midden op de bewandelde route, voor het oprapen. Later komt de tachtigjarige eigenaar van het nachtverblijf de wandelaar die blootshoofds moet wandelen nog achterna gereisd. Wat een overdaad. Zo had hij geen hoed, zo heeft hij er twee.

 

image

Wonderen

Voor wie er oog voor heeft, kunnen er wonderen gebeuren. Klein wellicht voor de een, alledaags voor de ander, maar voor wie verder wil kijken dan zijn neus lang is het precies dat: een wonder.

Voor de gelovige kijker voelt het als een opluchting. Dit gaat verder dan een selfie, hier daalt iets diepers in. Iets dat je zou verwachten als iemand maandenlang gaat wandelen, overgeleverd aan zichzelf en zijn eigen gedachten, aan God, die zich verschuilt in een braamstruik die brandt, maar niet verbrandt.

Elizabeth Barrett Browning dichtte het al. “De aarde zit boordevol hemel en elke struik, hoe gewoon ook, staat in lichterlaaie van God. Maar enkel hij die het ziet doet zijn schoenen uit. De rest zit er omheen en plukt bramen.”

Bedwantsen en navigatie

Het blijkt niet de opmaat tot veel meer diepgang. Over het geheel genomen blijft Camino wat aan de oppervlakte zweven. De Vries vloekt er stevig op los als hij de branding verkeerd inschat en hij beteuterd achterblijft met een stel natte schoenen. Het gaat over bedwantsen en navigatie die je de verkeerde kant op stuurt.

Wat dat betreft, was het de moeite waard geweest meer aandacht te besteden aan de rustmomenten. De uren na het lopen, als de wandelaar al mijmerend terugkijkt op de afgelopen dag. De gesprekken met medepelgrims tijdens de maaltijd. Het moeten er vele geweest zijn, maar De Vries laat ze nagenoeg helemaal buiten beeld.

Een blik in de ziel

Het zal vele honderden kilometers duren voordat dan eindelijk toch de radicaal onthullende selfie wordt gemaakt, er verder wordt gekeken dan de buitenkant en de kijker een blik in de ziel wordt gegund: op de breekbaarheid van dit bestaan die De Vries ervaart als vrienden ziek worden en komen te overlijden. Het willen onderzoeken of hij klaar is voor de laatste levensfase. Zijn verslavingsgevoeligheid. De, zoals hij het zelf omschrijft, ‘totaalangst’ die hij altijd wel met zich meegedragen heeft. Blijft hij die verdoven in een sociaal alcoholisme of durft hij die onder ogen te zien?

De les

De uitdaging blijkt te liggen in het hier en nu leven. Al wandelend met de zon in de rug zag hij regelmatig zijn schaduw voor zich liggen. Hoe hard hij ook liep, die haalde hij nooit in. Een eenvoudige les wellicht, maar wel in alle eerlijkheid gebracht.

En misschien zit daar de les voor mij als kijker. Gun ik mijn medemens – de figuurlijke pelgrims die mijn levenspad kruisen – zijn eigen tempo? Mag zij háár volgende stap zetten, al zou ik misschien meer willen, het anders bedacht hebben? Ik kan mopperen over een cultuur die gekenmerkt wordt door vluchtigheid en oppervlakkigheid, of proberen aan te haken waar mensen voorbij de eerste indruk iets durven laten zien van het licht en donker in hun eigen hart.

Documentaire: Camino: een feature-length selfie (Nederland, 2019)
Regie: Martin de Vries. 85 min.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.