Over de Tweede Wereldoorlog zijn veel films gemaakt, ook Nederlandse. Hollywood ging kort na de oorlogen in onder meer Vietnam, Afghanistan en Irak los op de rol van de Amerikanen aldaar. Des te opmerkelijker is het dat er niet eerder een film werd gemaakt over een van de duisterste periodes in onze geschiedenis: de rol van het Nederlandse leger in Nederlands-Indië. Onze mannen kwamen er in 1946 en 1947 ‘orde op zaken’ stellen, toen de onafhankelijkheidsstrijd nog in volle gang was.
Met De Oost realiseert regisseur Jim Maihuttu een groots epos over die Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. Centraal daarin staat de (fictieve) jonge oer-Hollandse soldaat Johan de Vries. Type blond haar, blauwe ogen en blozende wangen. Zijn vader was NSB’er tijdens de oorlog. Johan wil bewijzen uit ander hout gesneden te zijn en meldt zich vrijwillig aan voor ‘de Oost’, samen met veel andere knullen. “Een paar maanden geleden was ik Overijssel nog nooit uit geweest”, zo klinkt het. In de tropen maken ze kennis met het extreme klimaat, kameraadschap, verveling en een onzichtbare vijand.
Het eerste uur van De Oost is bijzonder sterk: de platte, verbale bravoure van de jongens, de schuchtere, angstige bevolking en de zinloze patrouilles door de oogverblindende jungle overtuigen. De vaak lompe houding van de Nederlanders wordt niet-verhullend verwoord: “We vechten tegen boeren met zwaarden en speren. Het enige wat we uit de lucht kunnen schieten is het arrogante idee dat die apen het land zelf kunnen besturen.”
Johan probeert met de inlanders te praten en deelt koekjes uit, maar komt ook meer en meer onder invloed van (de allerminst fictieve) kapitein Raymond Westerling, die onverbiddelijk gruwelijke standrechtelijke executies uitvoert. Johan moordt mee, stelt vragen en raakt in gewetensnood. Mooi zijn de scènes waarin hij met een aalmoezenier praat over zijn vader: “Kun je door goed te doen de zonden van een ander vergeven krijgen?” Talrijke korte flashforwards laten zien dat Johan – als zovelen – niet ongeschonden terugkomt uit de Oost.
Het laatste half uur van De Oost is bombastisch en over de top. Desalniettemin is de realisatie van de film – misschien meer nog dan de exacte uitvoering – belangrijk en waardevol. Het bijbehorende lespakket voor het voortgezet onderwijs al evenzeer. De gebeurtenissen in Nederlands-Indië waren naargeestig en beschamend, met Nederland als aanvallende en uiteindelijk verliezende partij. Ook pijnlijke historie mag niet vergeten worden.
Film: De Oost (2020), Nederland, 137 min. Regie: Jim Taihuttu, met o.a. Martijn Lakemeier en Marwan Kenzari. Deze film is te zien via Amazon Prime.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
