Hemel en aarde draagt als ondertitel: ‘Religie in Vlaanderen sinds 1750’. Als je het boek openslaat, volgt chronologisch een reeks unieke en verrassende oude plaatjes met telkens een korte duiding, bijeengebracht door het KADOC, ‘Documentatie- en onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving’ van de KU Leuven.
Een schotel hapklare brokjes kerkgeschiedenis in een luchtig sausje, zo lijkt het wel, geplukt uit de bergen en dalen van opeenvolgende crisissen en heroplevingen. Kloosters die verdwijnen onder Jozef II en nieuwe vormen van religieus leven die ontstaan.
De ideologische veldslagen tussen Kerk en vrijmetselarij om liefdadigheid en onderwijs. Pensionaten, jeugdbewegingen, mutualiteiten, missies, volkstoneel, religieuze kunst of de federatie van Rooms-katholieke Matigheids- en Onthoudingsverenigingen. Stripfiguur Jommeke die opduikt in het parochieblad en de Boerinnenbond die haar kookboek uitbrengt…
Geleidelijk aan neigt het geheel echter een schouwspel te worden, dat onder het mom van luchtig objectief boeien, het moeilijk kan nalaten positie in te nemen of een steek te geven. Zie bijvoorbeeld het afschuiven van het ultramontanisme en het hyperreligieuze, of dat vleugje minachting voor devotie en zieltjeswinnerij.
De Kerk wordt voorgesteld als een manager die ledenaantallen poogt op te krikken en macht uit te breiden: “Om het gewone volk meer aan zich te binden, stimuleerde de Kerk in de negentiende eeuw allerlei vormen van volksdevotie.” In de blik van de auteurs beziet de Kerk volk en vooruitgang als “bedreiging of opportuniteit”. Deze blik gaat echter voorbij aan waar het werkelijk om gaat.
Dat illustreert het pakkend relaas van Florent Peeters, die als politiek gevangene door de nazi’s in 1941 werd afgevoerd naar een kamp. “Zijn rotsvast geloof is een overlevingsstrategie”, aldus het KADOC.
Maar luister nu naar Peeters zelf: “Plots wordt Hubert ernstig: ‘Zeg eens Flor, kunt ge zwijgen. Als ge wilt, kunt ge communiceren.’ Ik duizel. Communiceren, ja bovenmenselijk gaarne, maar ik heb reeds gegeten.’ ‘Dat is niet erg’, zegt Hubert, ‘ge hebt dispensatie.’ We gaan samen naar de slaapzaal. Hubert zegt heel stilletjes de Latijnsche gebeden op, die ik sedert bijna twee jaar niet meer gehoord heb. ‘Corpus Domini nostri Jesu Christi custodiat animam tuam in vitam aeternam.’ Een traan pinkelt in mijn ogen. Ik sta vernietigd een moment; mijn knieën bibberen van ontroering…”
Deze werkelijkheid kan de geschiedenis, noch de geschiedschrijving, doden.
Hemel en aarde. Religie in Vlaanderen sinds 1750. Onder redactie van Luc Vints en Roeland Hermans. Uitg. Leuven University Press, 144 pp., €19,95, ISBN 978 94 6270 129 8
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
