Tijdens de algemene audiëntie van 13 oktober legde paus Franciscus uit dat we als katholieken moeten openstaan voor alle culturen, “want Christus werd geboren, stierf en verrees voor iedereen”.
Beste broeders en zusters, goedemorgen!
Tijdens onze weg van catecheses over de Brief aan de Galaten hebben we aan het licht kunnen brengen wat volgens de apostel Paulus de kern van de vrijheid is: het feit dat we, door Jezus’ dood en verrijzenis, bevrijd zijn van de slavernij van de zonde en de dood.
Met andere woorden: wij zijn vrij, omdat we bevrijd zijn; bevrijd door de genade, niet omdat we ervoor betaald hebben; bevrijd door de liefde, die de nieuwe en volledige wet wordt van het christelijk leven. De liefde: wij zijn vrij, omdat we kosteloos werden bevrijd. Dat is de sleutel.
Vandaag wil ik onderstrepen hoe deze nieuwe levensstijl ons openstelt om elk volk en elke cultuur te verwelkomen, en hoe tegelijkertijd elk volk en elke cultuur opengesteld wordt voor een grotere vrijheid.
De apostel Paulus zegt namelijk dat als je Christus volgt, het niet meer uitmaakt of je jood bent of heiden. Het enige dat telt is “geloof zich uitend in liefde” (Gal. 5,6). Geloven dat we bevrijd zijn en geloven in Jezus Christus die ons bevrijd heeft: dat is het geloof zich uitend in liefde.
Paulus’ tegenstanders – die fundamentalisten die gearriveerd waren – vielen hem aan vanwege deze woorden. Zij beweerden dat hij die mening was toegedaan vanuit pastoraal opportunisme, ofwel om bij iedereen in de smaak te vallen, door de eisen van zijn striktere religieuze traditie af te zwakken.
Dezelfde woorden horen we bij de huidige fundamentalisten: de geschiedenis herhaalt zich altijd. Zoals je ziet, is de kritiek op elke evangelische nieuwigheid niet iets van vandaag de dag, maar kent die een lange geschiedenis.
“Door Jezus’ dood en verrijzenis, zijn we bevrijd van de slavernij van zonde en dood”
Tweet dit!
Hoe dan ook, doet Paulus er niet het zwijgen toe. Hij antwoordt moedig en zegt: “Tracht ik nu de mensen te winnen of God? Zoek ik soms de gunst van de mensen? Als ik nog de gunst van mensen zocht, zou ik geen dienaar van Christus zijn” (Gal. 1,10).
In zijn eerste Brief aan de Tessalonicenzen drukt hij zich al in dergelijke termen uit. Hij zegt dat hij in zijn verkondiging nooit gebruik heeft gemaakt van “vleierij (…), noch met bedekte hebzucht (…). Wij hebben geen eerbewijzen van mensen gezocht” (1 Tess. 2,5-6). Dat zijn wegen van ‘net doen alsof’, een geloof dat geen geloof is, maar werelds.
Paulus’ gedachtegoed is opnieuw van een inspirerende diepgang. Het geloof ontvangen betekent voor hem niet dat we afstand doen van de kern van onze culturen en tradities, maar alleen van datgene wat de nieuwheid en zuiverheid van het evangelie in de weg staat.
Omdat de vrijheid die voor ons verkregen is door de dood en verrijzenis van de Heer niet conflicteert met de culturen en de tradities die we hebben ontvangen, maar daarin eerder een nieuwe vrijheid introduceert, een bevrijdende nieuwheid, die van het Evangelie.
De bevrijding die door het doopsel wordt verkregen, stelt ons in feite in staat om de volledige waardigheid van Gods kinderen te verwerven. Zodat we goed geworteld blijven in onze culturele wortels en ons tegelijkertijd openstellen voor het universele van het geloof dat elke cultuur doordringt, de daar aanwezige zaden van waarheid herkent en daarvan ten volle het goede ontwikkelt dat erin aanwezig is.
Aanvaarden dat we door Christus zijn bevrijd – zijn lijden, zijn dood, zijn verrijzenis – betekent dat we de verschillende tradities van elk volk accepteren en die ook tot volle wasdom brengen. Ware volheid.
In de oproep tot vrijheid ontdekken we de ware betekenis van de inculturatie van het Evangelie. Wat is die ware betekenis? In staat zijn de Blijde Boodschap van Christus de Verlosser te verkondigen met respect voor wat in de verschillende culturen goed en waar is. Dat is niet gemakkelijk! Het is heel verleidelijk om het eigen levensmodel te willen opleggen alsof dat het meest geavanceerde en het aantrekkelijkste is.
“Aanvaarden dat we door Christus zijn bevrijd betekent dat we de verschillende tradities accepteren”
Tweet dit!
Er zijn in de geschiedenis van de evangelisatie zoveel fouten gemaakt door één enkel cultureel model op te willen dringen! Uniformiteit als levensregel is niet christelijk! Eenheid ja, uniformiteit nee! Soms is zelfs geweld gebruikt om iemands standpunt te boventoon te laten voeren. Denk maar aan de oorlogen. Daardoor werd de Kerk beroofd van de rijkdom van talloze lokale gebruiken uit de culturele traditie van hele bevolkingsgroepen.
Maar dat is precies het tegenovergestelde van christelijke vrijheid! Ik moet nu bijvoorbeeld denken aan wat iemand zei toen er werd gesproken over de missionaire handelswijze van pater Ricci in China, of van pater De Nobili in India: “Maar nee, dat is niet christelijk!” Jawel, dat is wel christelijk, want geworteld in de cultuur van het volk.
Kortom, Paulus’ visie op vrijheid wordt volledig verlicht en gevoed door het mysterie van Christus, die in zijn menswording – herinnert het Tweede Vaticaans Concilie II – op een bepaalde manier met ieder mens verenigd werd (vgl. Gaudium et Spes, 22).
En dit betekent dat er geen uniformiteit is, maar verscheidenheid, eenheid in verscheidenheid. Vandaar de plicht om de culturele herkomst van elke persoon te respecteren en hun de vrijheid te geven die niet wordt ingeperkt door het opleggen van één overheersende cultuur.
Dat betekent je katholiek noemen en spreken van de katholiek Kerk: het is geen sociologische denominatie om ons te onderscheiden van andere christenen. Katholiek is een bijvoeglijk naamwoord dat universeel betekent: katholiciteit, universaliteit.
Universele Kerk, ofwel katholieke Kerk, wil zeggen dat de Kerk in zichzelf, in haar aard, openstaat voor alle volkeren en culturen van alle tijden, omdat Christus werd geboren, stierf en verrees voor iedereen.
Cultuur daarentegen is van nature voortdurend in verandering. Bedenk hoe wij geroepen zijn om het Evangelie te verkondigen op dit historische moment van grote culturele verandering, waar een steeds geavanceerdere technologie de overhand lijkt te hebben. Als we over geloof zouden willen praten zoals dat in de afgelopen eeuwen werd gedaan, zouden we het risico lopen niet begrepen te worden door de nieuwe generaties.
De vrijheid van het christelijk geloof – christelijke vrijheid – is geen statische visie op leven en cultuur, maar een dynamische visie, ook op traditie. De traditie groeit maar altijd vanuit dezelfde natuur. Daarom moeten we niet denken dat we de vrijheid in bezit hebben: we hebben een cadeau gekregen dat we moeten koesteren.
Het is eerder een vrijheid die van iedereen vraagt om voortdurend op reis te zijn, gericht op de volheid. Het is als de situatie van pelgrims, van reizigers, in een voortdurende exodus: bevrijd van slavernij om onderweg te gaan naar de volle vrijheid.
En dat is het grote geschenk dat Jezus Christus ons heeft gegeven. De Heer heeft ons kosteloos uit de slavernij bevrijd en ons op het pad gezet om in volledige vrijheid te wandelen. (Vertaling Susanne Kurstjens)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
