Tijdens de algemene audiëntie van 27 april sprak paus Franciscus over het belang van goede familiebanden. 

Beste broeders en zusters, goedemorgen en welkom!

Vandaag staan wij opnieuw stil bij de ouderen, bij grootouders, bij ouderdom. Het woord ouderen klinkt negatief, maar de ouderen zijn geweldig, ze zijn mooi! En vandaag zullen we ons laten inspireren door het prachtige boek Ruth, een juweel uit de Bijbel.

Schoonheid van familiebanden

Het verhaal over Ruth belicht de schoonheid van familiebanden: ontstaan door de relatie van een echtpaar, maar een band die verder gaat dan die tussen de echtelieden. Het zijn liefdesbanden die net zo krachtig kunnen zijn en die volmaakt zijn in de veelheid aan fundamentele affecties die de familiegrammatica van de liefde vormen.

Deze grammatica brengt levenskracht en vruchtbare wijsheid voort in de relaties die de gemeenschap opbouwen. Vergeleken met het Hooglied, is het boek Ruth als het andere paneel van het tweeluik van de huwelijkse liefde.

Toewijding en trouw

Net zo belangrijk, net zo essentieel, viert dit boek de kracht en de poëzie van de banden tussen generaties, de banden van verwantschap, toewijding en trouw die het familieleven omhullen. En zelfs in dramatische situaties die zich kunnen voordoen in het leven van een koppel, kunnen die banden een onvoorstelbare liefdeskracht teweeg brengen, die in staat is hoop en toekomst nieuw leven in te blazen.

Kostbaar Woord van God

Wij weten dat clichés over de verwantschap die door het huwelijk ontstaat, vooral die tussen schoonmoeder en schoondochter, dit beeld tegenspreken. Maar juist daardoor wordt het Woord van God kostbaar.

De inspiratie van het geloof kan een getuigenis zijn tegen de meest voorkomende vooroordelen, een kostbare blik voor de gehele menselijke gemeenschap. Ik nodig jullie uit om het boek Ruth te herontdekken! Vooral bij het overwegen van de liefde en in de catechese over het gezin.

Waardevolle les

Dit boek bevat ook een waardevolle les over het verbond tussen de generaties: waarbinnen de jongeren in staat blijken de ouderen opnieuw te enthousiasmeren en waarin de ouderen in staat blijken een nieuwe toekomst te scheppen voor de gewonde jeugd.

De bejaarde Noomi is ontroerd door de genegenheid van haar schoondochters, die weduwe zijn geworden van haar twee zonen, maar ze is aanvankelijk pessimistisch over hun lot te midden van een volk dat niet het hunne is.

Zij moedigt de jonge vrouwen dan ook liefdevol aan naar hun familie terug te keren om een nieuw leven te beginnen, want deze weduwen waren nog jong. Ze zegt tegen ze: “Ik kan niets voor jullie doen.”

Dit blijkt een daad van liefde te zijn: de oude vrouw, zonder man of kinderen, staat erop dat haar schoondochters haar in de steek laten. Het is echter ook een soort berusting: er is geen toekomst mogelijk voor weduwen uit het buitenland, die de bescherming van hun echtgenoten moeten ontberen.

Ruth weet dit, maar ze verzet zich tegen dit genereuze aanbod; zij wil haar familie niet verlaten. De band die tussen schoonmoeder en schoondochter is ontstaan, is door God gezegend: Noomi kan niet van haar vragen haar in de steek te laten.

Pessimisme van ouderen

Noomi lijkt aanvankelijk niet zo gelukkig met dit aanbod: misschien denkt zij dat deze vreemde relatie tussen hen het risico voor hen beiden zal vergroten. Soms moet de neiging tot pessimisme van ouderen worden tegengegaan door de hartelijke druk van jongeren.

Ontroerd door Ruths toewijding laat Noomi uiteindelijk haar pessimisme varen en neemt zij zelfs het initiatief, waardoor er een nieuwe toekomst voor Ruth ontstaat. Noomi instrueert en bemoedigt Ruth, de weduwe van haar zoon, om in Israël een nieuwe echtgenoot te vinden. Boaz, de huwelijkskandidaat, toont zijn nobelheid door Ruth te verdedigen tegen de mannen die bij hem in dienst zijn. Helaas doet dit risico zich ook vandaag de dag nog voor.

Nieuw leven

Ruths nieuwe huwelijk wordt gevierd en alles is weer vredig. De vrouwen van Israël vertellen Noomi dat Ruth, de vreemdelinge, “meer waard is dan zeven zonen” en dat dit huwelijk een “zegen van de Heer” is.

Noomi, die verbitterd was en ook zei dat haar naam bitterheid betekent, zal op haar oude dag de vreugde kennen deelgenote te zijn van de opwekking van nieuw leven. Zie hoeveel wonderen de bekering van deze oude vrouw vergezellen!

Zij bekeert zich om zich vol liefde ten dienste te stellen van de toekomst van een generatie die gewond is door verlies en die in de steek dreigt te worden gelaten. De hergroepering van de familie zou, volgens de vooroordelen van het gezond verstand, onoverkomelijke breuken moeten veroorzaken.

Maar geloof en liefde overwinnen deze vooroordelen: de schoonmoeder overwint haar jaloezie door Ruths nieuwe man lief te hebben; de vrouwen van Israël overwinnen hun wantrouwen jegens de vreemdeling – en als vrouwen dat doen, doet iedereen dat. Ruths kwetsbaarheid ten opzichte van de macht van de man, wordt gered door een band vol liefde en respect.

Vooroordelen over schoonmoeders

En dit alles omdat de jonge Ruth koppig trouw is gebleven aan een band die blootstond aan etnische en religieuze vooroordelen. En ik neem terug wat ik in het begin zei, vandaag is de schoonmoeder een mythisch personage: ik zeg niet dat we haar als duivel beschouwen, maar we zien haar altijd als een slecht persoon.

Maar de schoonmoeder is de moeder van je man of de moeder van je vrouw. Denk maar aan het wijdverbreide gevoel dat hoe verder de schoonmoeder weg is, hoe beter. Nee! Ze is een moeder, ze is oud.

Voorzichtig met je tong

Een van de mooiste dingen voor grootmoeders is hun kleinkinderen geboren zien worden. Kijk eens goed naar de relatie die jullie hebben met je schoonmoeder: soms zijn ze een beetje bijzonder, maar ze hebben je je echtgenoot gegeven, ze hebben je alles gegeven.

Je moet ze tenminste gelukkig maken, zodat ze hun oude dag gelukkig kunnen doorbrengen. En als zij fouten hebben, moeten wij hen helpen die te corrigeren. Ik zeg tot jullie schoonmoeders: wees voorzichtig met je tong, want de tong is een van de ergste zonden van schoonmoeders, wees voorzichtig.

Met elkaar praten

En in dit boek aanvaardt Ruth haar schoonmoeder en geeft haar nieuw leven, en de oude Noomi neemt het initiatief om Ruth een nieuwe toekomst te bieden, in plaats van alleen maar van haar steun te genieten.

Als jongeren dankbaar leren zijn voor wat zij hebben ontvangen, en de ouderen het initiatief nemen om een nieuwe toekomst voor hen te creëren, kan niets de bloei van Gods zegeningen onder het volk tegenhouden!

Laat de jongeren met hun grootouders praten, laat de ouderen met de jongeren praten. We moeten deze brug weer versterken, want die bevat een stroom van verlossing en geluk. Moge de Heer ons helpen te groeien in harmonie in gezinnen, die constructieve harmonie die van oud naar jong gaat, die mooie brug die wij moeten bewaken en waarover wij moeten waken. (Vertaling Susanne Kurstjens)