Hoewel memes bedoeld zijn om mensen te laten lachen, kunnen ze ook schadelijk zijn voor religies. In de Amerikaanse hoofdstad Washington werd midden oktober een conferentie gehouden over de manier waarop memes het beeld dat mensen van godsdienst hebben kunnen beïnvloeden.

De afbeelding lijkt op het eerste oog onschuldig: een grijsharige man, waarschijnlijk God, met daarbij de tekst: “Ik heb je vrije wil gegeven en die moet je gebruiken precies zoals ik zeg”. Dat was één van de memes die Heidi Campbell, docent aan de universiteit van Texas, op de conferentie liet zien. Campbell bestudeert hoe dergelijke afbeeldingen het algemene beeld van religies en hun leden kan beïnvloeden.

Memes kunnen verminken

Volgens professor Ebrahim Moosa van de universiteit van Notre Dame “kunnen memes verminken” en zelfs “hele bevolkingsgroepen belasten”. Wanneer autoriteiten de waarheid online niet handhaven, is het aan anderen om de waarheid aan het publiek te brengen. Memes mogen dan onschuldig lijken, toch kunnen ze onjuistheden verkondigen die mensen kunnen gaan geloven en in hun eigen wereldbeeld overnemen.

“Zo wordt de waarheid vernietigd”, zegt Moosa. “We moeten memes niet zomaar geloven. Ze kunnen de waarheid vervangen door hun versie van wat zij als de waarheid zien.”

Priesters als kindermisbruikers afgeschilderd

Na een keer googelen is duidelijk dat ook het katholieke geloof en haar leden niet buiten schootsveld blijven. Priesters worden als kindermisbruikers afgeschilderd en christenen worden oordelend, onwetend en hypocriet genoemd.

Memes laten vaak maar één kant van het verhaal zien, aldus Campbell. Sommige groepen en individuen gebruiken memes om geloof af te schilderen als een controlesysteem en niets iets waar mensen vrij voor kiezen. Maar dat is niet iets wat pas in deze tijd de kop opsteekt.

“Een van de vragen die mensen me vaak stellen is: ‘Draagt het internet niet bij aan de slechte reputatie van religie?’ Volgens mij stelt het internet geloof niet in een kwaad daglicht”, zegt Campbell. “Het vergroot en breidt de discussies die offline gevoerd worden uit.”

Stereotypes

Religie is online vaak gebaseerd op stereotypes, zegt ze, en dat komt soms doordat nuances niet passen binnen de bondige communicatiemiddelen op het internet – bijvoorbeeld in memes. Toch zijn er volgens Campbell ook positieve manieren waarop sommigen hun religieuze identiteit online uitdragen. “Het internet biedt mensen een manier om uit te dragen dat ze bijvoorbeeld christen of moslim zijn.”

“Memes zijn er niet alleen voor de humor”, zegt ze. “Het zijn serieuze plaatsen waar je kunt ontdekken hoe men in de hedendaagse samenleving over religie denkt.”

Sociale media

Michael J. Murray, lid van het conferentiepanel en voorzitter van de filantrope Arthur Vining Davis Foundations, sprak over de voordelen die tevoorschijn komen wanneer aanhangers van verschillende geloven over andere religies leren.

“Hoge religieuze geletterdheid leidt tot een positiever gevoel over andere groeperingen”, zei Murray. Volgens hem verlaagt dat de wrijving tussen religieuze groeperingen, wat de samenleving ten goede komt. In de Verenigde Staten baseren de meesten tegenwoordig hun kennis over religie op sociale media, waar schadelijke memes verkeerde ideeën uitdragen.

Volgens Murray is er de zorg dat wie iets vaker dan één keer hoort op sociale media, “dat eerder als waarheid beschouwen”, ook al geloofden ze eerder dat het niet waar was. “Er zijn zorgen over het schadelijke effect van sociale media: als we iets keer op keer lezen in onze feed, klinkt het steeds aannemelijker.”