Als 21-jarige student had ik er nog nooit van gehoord. Maar sinds mijn opa een enorme gebundelde jaargang van de Katholieke Illustratie in mijn handen drukte, wilde ik er alles over weten. Het was alsof ik in een tijdmachine stapte.

Op een regenachtige zondag in november, bij mijn opa op visite, kreeg ik het dikste boek dat ik ooit had gezien in mijn handen gedrukt. “Kijk eens wat ik ergens in een kast aantrof”, zei hij. Het viel als een baksteen op mijn schoot en een twintigste-eeuwse walm drong mijn neus binnen.

Het boek had een saaie kaft zonder tekst, kleur of versieringen. Toen ik het opensloeg, zag ik een grote afbeelding van Jezus Christus. In kleine letters onderaan stond: Katholieke Illustratie, 84ste jaargang – 6 januari 1950.

Paus Pius, Juliana en Feijenoord

Mijn opa had de bundel tevoorschijn gehaald omdat hij dacht dat ik, als student Journalistiek, het wel interessant zou vinden. Dat het boek oud was, had ik al gezien en geroken, maar wat me meteen fascineerde, was dat ik een journalistiek product uit de tijd van de wederopbouw in mijn handen had.

“Mijn ouders waren een heel lange tijd geabonneerd op dit blad”, zei mijn opa vol trots terwijl ik de bundel doorbladerde. Ik kwam berichten tegen over de passiespelen in Tegelen en paus Pius XII, tot aan de net gekroonde Juliana en het 12,5-jarige jubileum van de Kuip, destijds nog het Feijenoordstadion.

Door al deze verhalen had ik echt het gevoel dat ik in een tijdmachine was gestapt: ik waande me in het jaar 1950. Vergeelde pagina’s, alle foto’s in zwart-wit, ouderwets taalgebruik, iedereen netjes gekleed en met de typische pin-upkapsels: alles was oud.

Hier en daar stonden advertenties van merken die het tot op de dag van vandaag hebben overleefd: Peijnenburg, SPAR, Martini (heel veel Martini) en Hero. Maar ook een heleboel producten die zijn gesneuveld en alleen mijn opa nog bekend in de oren klonken.

Een paar tientjes

Na een kwartiertje bladeren had ik meer dan honderd vragen over wat ik precies in handen had: hoe bijzonder was dit exemplaar, wat was de waarde ervan? Wat was de Katholieke Illustratie precies? En: hoe komt het dat ik er nog nooit van had gehoord?

Eenmaal thuis begon ik te googelen. Op Wikipedia las ik dat de Katholieke Illustratie honderd jaar heeft bestaan, van 1867 tot 1967, en gedurende de verzuiling een van de grootste weekbladen van Nederland was. Het diende een groot deel van de Nederlandse katholieken en had in het laatste jaar nog 108.000 abonnees.

Een enorm populair blad dus. Wat zou dat betekenen voor de waarde van mijn exemplaar? Ingebonden jaargangen uit 1950 vond ik hier en daar op pagina’s als boekwinkeltjes.nl en Marktplaats. Zo uniek was die dus niet. Voor een paar tientjes kon ik zo’n joekel van een tijdmachine in mijn digitale winkelwagentje zetten.

Op de hoogte blijven

Toch bleef de emotionele waarde er voor mij aan kleven en waren nog niet al mijn vragen beantwoord. Ik besloot daarom het Katholiek Documentatie Centrum van de Radboud Universiteit in Nijmegen te raadplegen. Bibliothecaris Marcel Hofmans bevestigt mijn vermoeden: “Ja, er zijn inderdaad heel veel exemplaren van. Wij hebben alle jaargangen zelf ook liggen. De meeste universitaire bibliotheken zullen ze wel hebben.”

Er moest een reden zijn waarom dit blad zo groot was geworden en zo belangrijk was. Hofmans: “Je had zeker in de beginjaren van het blad geen radio. Tv kwam helemaal pas later. Naast het bezoeken van de kerk en met elkaar praten was dit dé manier om op de hoogte te blijven van wat er speelde in de wereld.”

Ik begon me af te vragen waarom zo’n wijdverspreid blad ooit ten einde is gekomen. “Dat zal met de ontzuiling te maken hebben”, vertelt de bibliothecaris. “Het katholieke was in het verval. Maar het is niet helemaal verdwenen: na een fusie is het blad nog een hele tijd doorgegaan als de Panorama, wat veel mensen dan weer wel bekend in de oren klinkt.”

Geen goud waard

Volgens Hofmans maakten de bibliotheken zelf de bundels van de jaargangen en zijn dit soort exemplaren niet van de Katholieke Illustratie zelf. “Wel leverde de Katholieke Illustratie een tijd lang de banden erbij, of je kon ze bestellen. Die waren echt heel mooi.” Toen ik weer een blik op mijn exemplaar wierp, zag ik dat het overduidelijk een normale band was van een waarschijnlijk vrij normale bibliotheek.

Hofmans vindt het de moeite waard om alle jaargangen achter elkaar door te bladeren. “Als je dat doet, volg je van week tot week het nieuws. In 1914 tot 1918 volg je bijvoorbeeld ook wat er aan diverse fronten gebeurt. Dat vind ik heel bijzonder. In de beginjaren zijn het vooral veel illustraties. Dat is hoe het blad ook aan zijn naam is gekomen. Later werden dit meer foto’s.”

Na het gesprek met Hofmans restte mij nog één ding: opa op de hoogte brengen. Ik legde hem het hele verhaal uit en ik zag dat hij weer terugdacht aan vroeger, aan zijn ouders die het met plezier lazen. “Het is in ieder geval geen goud waard”, zei ik. Hij reageerde nuchter: “Nou, dat is maar mooi ook. Als jullie mijn erfenis moeten verdelen, hoeven jullie daar in ieder geval niet om te vechten.”