Veerle Dijkstra (25) heeft twee belangrijke prijzen gewonnen met haar scriptie over het effect van de pandemie op vier Utrechtse kerkgemeenschappen. Haar onderzoek viel middenin de coronaperiode: “Ik moest op momenten echt door de zure appel heen bijten.”
Toen de coronacrisis uitbrak op het moment dat ze het plan voor haar masterscriptie moest indienen, wist Veerle Dijkstra (25) direct: hier moet ik iets mee. Voor haar onderzoeksmaster Religious Studies aan de Universiteit Utrecht besloot ze onderzoek te doen naar wat er tijdens de pandemie in kerken gebeurde.
Dat leidde tot haar scriptie Going Digital: Corona as a Lens onto the Dynamics of Religious Mediation in Four Christian Church Communities in the Netherlands. “Ik wilde een tijdsbeeld schetsen van een crisis waarin niemand weet wat er precies aan de hand is, maar toch beslissingen genomen moeten worden”, vertelt Dijkstra.
Van haar begeleider kreeg Dijkstra een 9.5 voor haar scriptie, waarmee ze “in de wolken” was, vertelt ze: “Ik was sowieso trots dat ik mijn scriptie af had, want ik had hard gewerkt in een moeilijke periode en moest op momenten echt door de zure appel heen bijten.”
Het winnen van zowel de prijs voor de beste onderzoeksmasterscriptie van de Utrechtse faculteit voor geesteswetenschappen als de Jan Brouwer Scriptieprijs was daarom al helemaal een verrassing voor haar. Ze voelt daarmee de “waardering van mensen die niet bij mijn scriptie betrokken zijn geweest, maar de relevantie van mijn onderzoek voor de wetenschap en de maatschappij zien”.
Nog leuker vond ze de goede reacties van de kerkgangers die ze voor haar onderzoek had gevolgd. “Die herkenden zich in het verhaal. Om dat goed op papier te krijgen, vond ik de grootste uitdaging.”
Dijkstra’s onderzoek richtte zich voornamelijk op de inzet van digitale middelen door kerken in de coronacrisis. Daarvoor deed ze veldwerk bij vier Utrechtse kerkgemeenschappen: twee protestantse kerken, een kerk van de pinkstergemeente en de katholieke Gerardus Majellakerk.
Zowel fysiek als via livestreams woonde ze vieringen bij: in haar vakgebied heet dat participerende observatie. “Ik heb achtergronden in de religiewetenschappen en de antropologie, daar komt dat vaker voor.”
Dijkstra moest nieuwe methoden ontwikkelen om die participerende observatie tijdens de pandemie goed uit te kunnen voeren. “Het is lastig als je bijvoorbeeld de kerkgangers niet kunt zien bij een livestream; je weet niet hoe ze zich gedragen of op dingen reageren.”
In aanvulling op haar data interviewde ze daarom ruim veertig kerkgangers, zodat ze kon controleren of haar ervaringen strookten met die van de gelovigen. Daarnaast probeerde ze de beperkingen in haar voordeel te laten werken: “In mijn eentje een kerkdienst volgen via een scherm was namelijk een ervaring die anderen ook hadden.”
“Ik wilde een tijdsbeeld schetsen van een crisis waarin niemand weet wat er precies aan de hand is, maar toch beslissingen genomen moeten worden.”
Tweet dit!
Omdat ze alleen was, bestaat het onderzoek voor een deel uit haar eigen interpretaties. Toch heeft ze geen subjectief verhaal gemaakt: “Het is een kwalitatief onderzoek met interviews, daar zit altijd iets van jezelf in. Het gaat erom dat je dat erkent, maar er ook afstand van kunt nemen als je je verzamelde data bestudeert,” zegt ze.
Het onderzoek bood haar inzicht in de mogelijkheid van een livestream als alternatief voor een fysieke kerkdienst. “In 2020 bleek dat niet het geval te zijn, maar ik zou niet durven zeggen dat dat nooit zo zal zijn.”
Ze voorspelt dat de digitale omgeving een rol kan blijven spelen in de kerk wanneer mensen die omgeving gaan zien als een plek waar religieuze activiteiten thuishoren. “Maar daar moet meer onderzoek naar worden gedaan”, zegt ze. “Tijdens mijn onderzoek werd toch vooral het gemis ervaren.”
Dijkstra wil in de toekomst graag nog iets met haar scriptie doen, maar wat precies, dat weet ze nog niet. “Ik heb besloten om even wat rust te nemen na het afronden van mijn scriptie; ik ben nu ook aan het werk.”
Ze heeft onder andere suggesties gehad om er een boek of artikelen van te maken. Ook heeft ze uit haar hoofdstuk geput voor een bijdrage in het boek Pandemieën en Protestanten, geredigeerd door Tom-Eric Krijger en Paul van Trigt. “Het zou zonde zijn als het in een la verdwijnt, dus ik zou het in de toekomst graag willen publiceren.”
Lees het hele interview met Veerle Dijkstra over kerken in coronatijd in editie 13 van Katholiek Nieuwsblad.
Gratis kennismaken met KN?Een langere versie van dit artikel is te lezen in Katholiek Nieuwsblad nr. 13. Vrijblijvend kennismaken met KN? Vraag hier 3 gratis proefnummers aan! |
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
