<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Jong

Wat gebeurt er met een gesloten kerkgebouw?

Redactie KN Jong 11 januari 2019
image
Steeds meer kerken sluiten voorgoed de deuren. (Foto: KN/Jan Peeters)

Je hebt het in je omgeving vast wel eens meegemaakt: een kerk die voorgoed haar deuren sluit. Het aantal katholieken in Nederland daalt en het aantal kerkgebouwen wordt daardoor ook minder. Jaarlijks worden tussen de twintig en dertig kerkgebouwen gesloten. Maar wie neemt het besluit om een kerk te sluiten? Wanneer komt een kerk in aanmerking om te worden gesloten? En wat mag de nieuwe eigenaar wel en niet met een kerkgebouw doen?

Wie mag een kerk sluiten?

De meeste kerken zijn het eigendom van de parochie waar die kerk staat. Toch kan een parochie zijn eigen kerken niet zomaar sluiten. Dat besluit wordt genomen door de bisschop van het bisdom waar die parochie bij hoort. Daarbij moet een bisschop zich houden aan de wetten en regels die de katholieke Kerk daarover heeft opgesteld.

Om welke redenen mag een kerk gesloten worden?

Die regels staan in de Codex Iuris Canonici, oftewel het Wetboek van canoniek recht. Volgens het Wetboek mag een kerk gesloten worden wanneer het gebouw in zo’n slechte staat verkeert dat het niet meer veilig is om het te gebruiken en het gebouw ook niet meer hersteld kan worden.

In Nederland is die reden maar zelden van toepassing op een kerkgebouw: aan de meeste kerken die gesloten worden, mankeert niets.

De Apostolische Signatuur, de hoogste rechtbank van de Kerk, heeft bepaald dat een kerkgebouw ook gesloten kan worden als het openhouden ervan te duur is voor een parochie. Dit is het geval in de meeste Nederlandse parochies. In veel landen worden kerken door de staat onderhouden, maar in Nederland moeten parochies zelf hun kerken open zien te houden. De meeste parochies krijgen door het teruglopende aantal gelovigen steeds minder geld binnen. Omdat het onderhouden van meerdere kerken veel geld kost, kiezen veel parochies ervoor om één of meerdere kerkgebouwen te laten sluiten, zodat het vrijgekomen geld aan belangrijkere zaken besteed kan worden – bijvoorbeeld het verzorgen van armen en zieken.

Hoe wordt de kerk gesloten?

Wanneer de bisschop een kerk sluit, is die kerk ‘aan de eredienst onttrokken’. De katholieke Kerk kent plechtigheden en rituelen voor allerlei gebeurtenissen, maar aan het voorgoed sluiten van een kerk is geen enkele vorm van ceremonie verbonden. De bisschop bevestigt dat het kerkgebouw geen kerk meer is, en daar houdt het mee op. De parochie, die wel nog steeds de eigenaar van het gebouw is, mag het kerkgebouw nu verkopen of laten slopen. Over het algemeen zijn er al afspraken gemaakt over het lot van de kerk voordat deze aan de eredienst wordt onttrokken.

Wat gebeurt er met een gesloten kerkgebouw?

Wanneer een kerk eenmaal aan de eredienst is onttrokken, kan de parochie ervoor kiezen het gebouw te laten slopen – als dat mogelijk is. Veel kerken zijn namelijk een (rijks)monument, wat betekent dat het wettelijk beschermde gebouwen zijn die niet gesloopt of verbouwd mogen worden.

Daarom wordt het grootste deel van de kerkgebouwen verkocht. In het Wetboek van canoniek recht staat dat wanneer een kerk aan de eredienst is onttrokken, deze moet worden teruggebracht ‘tot een profaan en niet onwaardig gebruik’. Dat betekent dat het kerkgebouw gebruikt moet worden op een manier die niet tegen het geloof of de katholieke moraal ingaat: in een voormalige katholieke kerk mag dus geen coffeeshop of seksshop komen.

Ook is het niet passend om voormalige kerken als gebedshuis voor een ander geloof te laten dienen. Wel kan een katholieke kerk aan andere christelijke geloofsgemeenschappen verkocht worden.

Meestal worden kerkgebouwen beschikbaar gesteld voor sociale en culturele activiteiten. Zo is de voormalige Dominicanenkerk in Maastricht nu een boekhandel, herbergt de St. Gertrudis van Nijvelkerk in Heerle een dokterspraktijk annex dorpshuis en is de Heilige Maagdkerk in Bergen op Zoom verbouwd tot een schouwburg.

Bij het schrijven van dit artikel zijn de volgende bronnen geraadpleegd:

‘Cijfers Rooms-katholieke Kerk: Kerkgebouwen en parochies’, ru.nl/kaski.

‘Een katholieke kerk onttrekken aan de eredienst’, mgr. Jan Hendriks, Tijdschrift voor Religie, Recht en Beleid.

‘Rijksmonumenten en de Erfgoedwet’, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.