Titus Brandsma en negen anderen worden zondag heiligverklaard. Het proces dat daartoe leidt, is lang en ingewikkeld. Een stapsgewijs overzicht.

Stap 1: lokaal begin

De aanzet tot een heiligverklaringsproces komt meestal ‘van onderaf’, wanneer gelovigen aan hun plaatselijke bisschop vragen om een onderzoek voor een zaligverklaring te openen. Meestal is dit in het bisdom waar de kandidaat gestorven is of lang gewoond heeft. Er moeten minimaal vijf jaar verstreken zijn sinds de dood van de kandidaat voor het proces geopend mag worden; alleen de paus kan besluiten van die termijn af te wijken.

De kosten van een zalig- en heiligverklaringsproces kunnen tienduizenden euro’s bedragen. Meestal wordt het proces betaald door het bisdom of de congregatie, orde of beweging waartoe een kandidaat behoorde.

Stap 2: de eerste trede

De bisschop stelt een kerkelijke rechtbank in, die bewijs verzamelt dat de kandidaat heilig leefde. Hiervoor worden onder meer geschriften bestudeerd en getuigen gehoord. Als de rechtbank genoeg bewijs denkt te hebben, stuurt de bisschop het dossier naar het Dicasterie voor de Zalig- en Heiligverklaringen in Rome. De kandidaat krijgt de titel dienaar Gods.

Stap 3: eerbiedwaardig

Het Dicasterie wijst de zaak toe aan een postulator, die de leiding van het onderzoek overneemt. Hierbij wordt ook gekeken naar eventuele zwakke plekken in het eerdere onderzoek en het bewijsmateriaal. Vaak wordt in dit stadium het lichaam van de kandidaat opgegraven, onder meer om relieken te nemen. Ook wordt gekeken of er geen ketterse of bijgelovige gebruiken rondom de kandidaat zijn ontstaan.

Als de postulator zijn onderzoek met een positief resultaat afrondt, legt hij de zaak voor aan de paus. Die kan de kandidaat eerbiedwaardig verklaren als hij op grond van het onderzoek vindt dat die persoon inderdaad een buitengewoon deugdelijk leven heeft geleid.

Stap 4: martelaarschap of wonder

De twee meest voorkomende redenen voor zaligverklaring zijn erkenning van iemands martelaarschap, of een wonder op voorspraak.

Wanneer de paus iemand erkent als martelaar voor het geloof, ligt de weg naar zaligverklaring open. Wie niet als martelaar stierf, heeft een wonder nodig om zalig te kunnen worden verklaard. Meestal betreft het een medisch wonder, zoals een niet-verklaarbare genezing van een ernstige ziekte, op voorspraak van de kandidaat-zalige.

Dossiers over mogelijke wonderen worden streng onderzocht. Eerst moet een team van artsen vaststellen dat de genezing medisch onverklaarbaar is. Dan moeten achtereenvolgens de leden van het Dicasterie voor de Heiligverklaringen en de paus hun goedkeuring uitspreken over de zaak.

Stap 5: zalig

Als de paus het martelaarschap van een kandidaat of een wonder op diens voorspraak erkent, kan de zaligverklaring worden ingepland. Tijdens een Mis, tegenwoordig meestal in het thuisland van de kandidaat, wordt deze zalig verklaard. Hiermee bevestigt de Kerk dat de kandidaat in de hemel is.

Stap 6: heilig

Voor een heiligverklaring is weer een wonder nodig, of bij martelaren zoals Titus Brandsma een eerste wonder. Het beoordelingsproces van dit wonder is hetzelfde als dat voor een zaligverklaring. Wanneer ook dit proces succesvol wordt afgerond, viert de paus een Mis op het Sint-Pietersplein waarin de kandidaat heilig wordt verklaard.