Rome heeft veel meer te bieden dan de grote pauselijke basilieken. De wijk Celio herbergt minder bekende maar des te interessantere kerken.

De Sint-Pieter, de Sint-Jan van Lateranen, de Santa Maria Maggiore en de Sint-Paulus buiten de Muren zijn de vier pauselijke basilieken en waarschijnlijk de bekendste van de officiële bedevaartkerken van Rome. Het hele jaar door zijn het grote toeristische trekpleisters.

In het Heilig Jaar 2025 zullen ze waarschijnlijk nog meer mensen van over de hele wereld trekken, waardoor rijen bijna onvermijdelijk zijn. Wie er wel eens geweest is, weet dat er zoveel pracht en praal te zien is, dat je nauwelijks weet waar je moet kijken.

Maar er zijn ook kerken in Rome die hun charme ontlenen aan het feit dat ze het met minder pracht en praal moeten doen. Hun eenvoudigere, eeuwenoude muren verbergen sierlijke fresco’s die ons veel vertellen over het vroege christendom. Die kerken zijn ook minder drukbezocht en kunnen ware oases van rust zijn in de drukte van de Italiaanse hoofdstad.

Drie ervan liggen in de wijk Celio, genoemd naar de heuvel waarover de wijk zich uitstrekt. De kerken liggen niet ver van het Colosseum, bevinden zich allemaal op loopafstand van elkaar en nodigen de bezoeker uit om ze te ontdekken.

De eerste is de basiliek van San Clemente, een kerk die geleidelijk zijn geheimen prijsgeeft. Het gebouw is aan de buitenkant onopvallend geïntegreerd in het straatbeeld en is daardoor gemakkelijk over het hoofd te zien. Via een voorplein kom je in een kerk met een ongewoon mooi middeleeuws ontwerp, dat dateert uit de twaalfde eeuw.

De kerk maakt indruk met haar kleurrijke, Byzantijnse apsis met gouden mozaïeken. De rechter zijbeuk leidt de bezoekers vervolgens naar een onverwachte ondergrondse wereld: de kerk onder de kerk. De dieper gelegen basiliek uit de vierde eeuw werd pas in 1857 opgegraven. Zuilen, gangen en fresco’s zijn zo goed blootgelegd dat de geschiedenis van de vroege christenen hier tot leven komt.

Eén muur is versierd met een afbeelding van de Heilige Maagd, waarvan wordt gezegd dat het een van de oudste is die er bestaat. De reis door de tijd gaat verder: een verdieping lager kunnen bezoekers archeologische opgravingen uit de eerste eeuw bekijken.

Sporen van de cultus rond de Perzische zonnegod Mithras, een munt en een wereldlijk woonhuis zijn er te vinden in een wirwar van paadjes. Als je drie keer de hoek van een gang omslaat, hoor je plotseling het geborrel van water. Een oude bron borrelt diep onder de grond op.

Terug in het daglicht loop je een paar minuten bergopwaarts de helling op, naar de basiliek van de Santi Quattro Coronati (‘vier gekroonde heiligen’), met een augustinessenklooster. De gebouwen dateren uit de vierde eeuw en worden vandaag de dag nog steeds gebruikt door de zusters. Hun gezang is hier meerdere keren per week te horen, een prachtige ervaring.

Er wonen hier al zusters sinds de zestiende eeuw. Ooit droegen ze zorg voor weesmeisjes. Een fresco bij de ingang van de kerk getuigt hiervan en toont de zusters en weesmeisjes, die de vier christelijke martelaren aanbidden aan wie de kerk zijn naam ontleent. Links vooraan in het schip is een donkere klep in de muur te zien. Volgens de legende konden arme vrouwen hier hun baby’s neerleggen, waarna de zusters voor hen zorgden.

Aan het einde van de wandeling word je rijkelijk beloond: ongeveer tien minuten lopen vanaf de basiliek van de Santi Quattro Coronati ligt de Santo Stefano Rotondo – een cirkelvormige kerk. Dankzij de vorm straalt het interieur van de kerk ruimte uit. Het licht is zacht, mede dankzij de pastel- en okertinten.

De sublieme schoonheid contrasteert met de wreedheid die te zien is op de goed bewaarde, gedetailleerde afbeeldingen langs de ronde muurgang. In tegenstelling tot sommige fresco’s is er geen bijbelkennis nodig om de afbeeldingen hier te ontcijferen. Je ziet hier de executies van vroegchristelijke martelaren.

Ze onthullen de immense wreedheid waarmee andersdenkenden en gelovigen op de meest pijnlijke manier ter dood werden gebracht: mannen en vrouwen worden voor de leeuwen gegooid, verpletterd onder zware stenen, uiteengereten op rekkende banken en in brand gestoken.

Hoe verontrustend die beelden ook zijn, ze nodigen ons uit om na te denken over de geschiedenis van het christendom en de aard van de mens. (Vertaling Susanne Kurstjens)