Het historische Vaticaans proces over de vermeende fraude bij de aankoop van onroerend goed door het Vaticaanse Staatssecretariaat wordt dinsdag hervat.

De rechtbank onder leiding van Giuseppe Pignatone, voormalig openbaar aanklager in onder meer Palermo en Rome, gaat verder met het megaproces dat op 27 juli van start ging.

Waar gaat het ook alweer over?

Het proces gaat over de stapsgewijze aankoop van een pand in Londen in 2018 door het Vaticaanse Staatssecretariaat. Dat pand was destijds in handen van een Italiaanse zakenman, die de laatste aandelen, nodig voor zeggenschap over het gebouw, voor een opgeblazen prijs aan het Vaticaan aanbood.

Op het moment dat de deal in 2018 werd gesloten, was Fabrizio Tirabassi binnen het Vaticaanse Staatssecretariaat verantwoordelijk voor de investeringen. Hij zou op datzelfde moment echter een hoge post hebben gekregen bij een bedrijf van de financier die de deal tot stand hielp brengen.

Om de complete verkoop rond te krijgen, schakelde het Staatssecretariaat destijds een andere zakenman in, Gianluigi Torzi. Voor zijn bemiddelende rol kreeg hij tien miljoen dollar. Er zou mogelijk geld van de Pieterspenning – een wereldwijde collecte voor de paus – aan de Londense aankoop zijn besteed.

Wie staan er terecht?

Een van de centrale figuren in deze vastgoeddeal is kardinaal Angelo Becciu, destijds de tweede man van het Vaticaanse Staatssecretariaat en dus een hooggeplaatst figuur. Hij bood vorig jaar september zijn ontslag aan en deed afstand van zijn rechten als kardinaal.

Becciu staat in dit proces terecht samen met negen anderen betrokkenen bij de vastgoeddeal, onder wie de hierboven genoemde Torzi en Tirabassi. Bij de eerste zitting in een geïmproviseerde Vaticaanse rechtszaal waren slechts twee van de aangeklaagden aanwezig: mgr. Mauro Carlino en Becciu, die in 2018 beide voor het Staatssecretariaat werkten.

Waarom is dit proces historisch?

Becciu wordt beschuldigd van verduistering, ambtsmisbruik en intimidatie van een getuige. Tot een jaar geleden zou het niet mogelijk zijn geweest om een kardinaal door een strafrechter van de pauselijke staat te laten berechten: hij had dan door mede-kardinalen berecht moeten worden. Franciscus paste echter de wet aan waardoor het nu wel kan.

Het proces vormt dan ook een belangrijke stap in de door paus Franciscus zo gewenste hervorming van de Romeinse curie en het transparanter maken van de financiële handel en wandel van het Vaticaan. Het Vaticaan liet op 3 juli weten dat de beslissing om de rechtszaak te starten een “direct gevolg is van de aanwijzingen en hervormingen van Zijne Heiligheid Paus Franciscus wat het transparanter en bestendiger maker van de Vaticaanse financiën” betreft.

Al voor de start van het proces besloot de paus om de fondsen die eerder beheerd werden door het Staatssecretariaat onder te brengen bij de APSA, de instelling die de investeringen en het onroerend goed van het Vaticaan beheert. Een teken dat de paus, ongeacht de uiteindelijke uitspraak in deze rechtszaak, al geconcludeerd heeft dat het Staatssecretariaat zich onbekwaam heeft getoond in het beheren van het geld van de gelovigen.

Ook onderstreepte Franciscus dat dit proces uniek is, omdat “het de eerste keer is dat men in het Vaticaan van binnenuit de boel schoonveegt en niet van buitenaf”. In het verleden waren het altijd magistraten uit Italië en ook andere landen die onderzoek deden naar de ondoorzichtige financiële zaken van de pauselijke staat.

Hoe lang nog?

Het onderzoek dat leidde naar deze rechtszaak duurde meer dan twee jaar. Daarbij zijn vele koppen gerold en tal van problemen en conflicten naar voren gekomen, schreef KN-correspondent Iacopo Scaramuzzi in juli bij de start van het proces. Hij vermoedt dat “dit nog maanden zo door zal gaan”.

Kardinaal Becciu benadrukte bij de eerste zitting zijn gehoorzaamheid aan de paus en zei er vertrouwen in te hebben dat de rechters hem uiteindelijk onschuldig zullen verklaren. Het is afwachten hoe de rechters zullen oordelen. Zeker is wel dat het Vaticaan nu de kans heeft te laten zien dat het in financieel opzicht serieus orde op zaken wil stellen.