Een Noord-Hollandse priester verraste zijn parochianen en het bisdom Haarlem-Amsterdam door na zijn pensionering te trouwen. Nu is hij gesuspendeerd omdat hij het celibaat geschonden heeft. Waarom is dat een probleem?

Op 4 september nam Nico Mantje (67), priester van de parochie Bron van Levend Water in Heiloo en omgeving, tijdens een viering in de Abdij van Egmond afscheid van zijn geloofsgemeenschap. Het was toen al duidelijk dat hij had besloten om na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd niet langer beschikbaar te zijn voor pastoraal werk in het bisdom Haarlem-Amsterdam.

Trouwplannen

Gauw genoeg werd duidelijk waarom: Mantje had trouwplannen. Op 1 oktober is hij in Egmond aan Zee getrouwd met een vrouw die lid is van de oud-katholieke Kerk. Volgens Nederlands Dagblad voltrok een priester van die Kerk de plechtigheid, al is het niet duidelijk of het ook echt om een religieuze verbintenis ging. Mantje zou zelf niet oud-katholiek zijn geworden.

Het bisdom Haarlem-Amsterdam heeft Nico Mantje gesuspendeerd – geschorst – omdat hij als priester zonder toestemming getrouwd is en daarmee zijn celibaatsbelofte geschonden heeft. Dat maakte het bisdom op 2 oktober bekend in een persbericht. De suspensie houdt in dat Mantje geen kerkelijke functies of priesterlijke taken mag uitvoeren.

‘Volledig verrast’

Volgens vicaris en bisdomwoordvoerder Bart Putter was het bisdom “volledig verrast” door de stap van Mantje. “Dit gebeurt in onze tijd natuurlijk niet vaak meer, dat priesters uittreden om te trouwen. En als iemand vanwege pensionering afscheid neemt, verwacht je die mededeling natuurlijk helemaal niet.”

Niet alleen het bisdom was in het ongewisse over het voornemen van de priester om te trouwen. Volgens Putter “schijnen sommigen in de parochies wel iets geweten te hebben”, maar was het niet algemeen bekend. “We horen ook van parochianen die echt verrast en teleurgesteld zijn.”

Het bisdom werd voor het eerst ingelicht over de kwestie door mensen die aanwezig waren bij de afscheidsviering waar Mantje zijn trouwplannen bekendmaakte. Volgens Putter is hij twee keer benaderd in een poging om “op zijn schreden terug te keren”, maar zonder succes. Een echt gesprek met Mantje heeft niet plaatsgevonden.

Straf

De suspensie die Mantje heeft opgelopen, is ‘automatisch’ toegekend, legt Putter uit: “Volgens het kerkelijk recht loopt een priester die zonder toestemming trouwt automatisch deze straf op. Dan is het alleen nog aan de bisschop om vast te stellen dat dat gebeurd is.”

Dat hij nu gesuspendeerd is, is in principe als straf bedoeld, aldus Putter: “Dit komt uit het kerkelijk strafrecht, dus in die zin is het een strafmaatregel. Voor de heer Mantje zal het geen straf zijn; hij zal dit wel verwacht hebben.”

De maatregel is ook een vorm van bescherming voor de geloofsgemeenschap, om te voorkomen dat iemand toch pastoraal actief blijft of wordt benaderd voor het toedienen van sacramenten. “Met deze maatregel maak je dus eigenlijk duidelijk dat iemand op non-actief staat en niet als priester kan functioneren.”

God en gemeenschap

Dat Mantje niet mag trouwen van de Kerk, is vanwege de celibaatsbelofte die hij als priester heeft afgelegd. Wanneer een man tot transeunt-diaken wordt gewijd (zo heet een diaken die zich voorbereidt op het priesterschap), belooft hij niet te trouwen of een relatie aan te gaan, zodat hij zich volledig aan God en aan de geloofsgemeenschap kan toewijden.

“Het celibaat is bij ons in de rooms-katholieke Kerk inherent verbonden aan de wijding. Een man kan dus geen huwelijk aangaan als hij die celibaatsbelofte tegenover God heeft afgelegd.” Dat kan alleen als er dispensatie – bijzondere toestemming – verleend wordt, wat heel soms gebeurt.

“Soms heb je een priester die zegt: dit kan ik niet volhouden, of dit was toch niet mijn roeping. Dan kan hij dispensatie van de celibaatsbelofte vragen, waarmee hij ook ontslagen wordt van de verplichtingen van het priesterschap. Dan mag je binnen de Kerk gewoon trouwen.”

Deur staat open

Het bisdom heeft aangegeven dat bisschop Jan Hendriks bereid blijft om voor Mantje dispensatie aan te vragen bij de paus. “Dan zou de rooms-katholieke Kerk zijn huwelijk wellicht ook kunnen erkennen. Het was natuurlijk prettiger geweest als hij eerst om dispensatie had gevraagd en daarna pas getrouwd was.”

Volgens Putter staat de deur naar een gesprek met de gesuspendeerde priester hoe dan ook open. “We hebben ook geen ruzie; we hebben gewoon heel weinig contact gehad de afgelopen weken.”

Nico Mantje is door de redactie benaderd voor een reactie. Hij heeft aangegeven geen commentaar te willen geven.