De gemeenschappen die de Geboortekerk in Bethlehem met elkaar delen staan vaak op gespannen voet met elkaar. Voor een dringende restauratie bundelden franciscanen, orthodoxen en Armeniërs de krachten: een samenwerking die naar meer smaakt.
Toen in 2013 het startschot werd gegeven voor de restauratie van het dak van de Geboortekerk in Bethlehem, waren alle betrokken partijen zich bewust van de historische betekenis van die ingreep. Voor het eerst in 540 jaar werden er werkzaamheden uitgevoerd in de kerk die de plaats van Jezus’ geboorte markeert. Waar de medewerkers geen besef van hadden, was de ware impact van die oecumenische samenwerking.
Van oudsher verdedigen de franciscanen, Grieks-orthodoxen en Armeniërs hun rechten binnen de Geboortekerk met hand en tand. In 1852 sloten deze gemeenschappen een overeenkomst waarin nauwkeurig vastgelegd is hoe de ruimte in de kerk verdeeld is en hoe lang de vieringen van iedere gemeenschap mogen duren. In 2011 was er nog heibel tussen de Grieks-orthodoxe en Armeense monniken over wie een bepaald deel van de kerk mocht schoonmaken.
Het interieur van de kerk, waarvan sommige delen uit de zesde eeuw stammen, bleek door een lek in het dak in gevaar te komen. Daarom besloten de drie geloofsgemeenschappen de nodige werkzaamheden uit te laten voeren – waarmee een nieuwe periode aanbrak.
“Tijdens de restauraties ontdekten de drie gemeenschappen de mooie resultaten die hun samenwerking opleverde. Deze samenwerking voortzetten leek hen een goed plan”, zegt Khouloud Daibes, directrice van het Bethlehem Development Foundation, dat ruim twee miljoen euro heeft ingezameld voor het herstel van de Geboortekerk. “Eerst zouden we alleen het dak aanpakken, maar we hebben echt veel meer gedaan.”
Samenwerken was het sleutelwoord van het project. Meer dan vierhonderd deskundigen hebben meegewerkt aan de restauratie. Ondertussen bleven de deuren open voor bedevaartgangers en werd ook het liturgische schema aangehouden.
Na een uitgebreid onderzoeksproces groeide het project uit tot een alomvattende restauratie. Naast het dak zijn fresco’s uit de tijd van de kruisvaarten en de vijftig marmeren zuilen – elk aan een andere heilige toegewijd – onder handen genomen. De muur- en vloermozaïeken die na eeuwen vol brandende kaarsen en wierook onder een dikke roetlaag waren verdwenen, zijn ook weer teruggebracht.
“Dit project heeft de hoofden van de drie gemeenschappen dichter bij elkaar gebracht”, vertelt franciscaan Ibrahim Faltas. “Er is zelfs besloten om ook restauratiewerkzaamheden te beginnen in de Heilig Grafkerk in Jeruzalem. We hopen dat de samenwerking in de toekomst blijft voortbestaan.”
Claudette Habesch, lid van de restauratiecommissie, laat weten dat het vermogen van de gemeenschappen om een gezamenlijk doel te realiseren niet alleen een teken van hoop is voor het christendom, maar een boodschap zou moeten zijn voor alle inwoners van het Heilig Land. Volgens Habesch past dat bij paus Franciscus’ encycliek Fratelli Tutti, waarin de paus mensen oproept om als buren te strijden voor de gemeenschap en uitsluiting uit de samenleving te bannen.
“Dit is een geweldige prestatie”, zegt Habesch. “Het is meer dan alleen het herstel van de kerk. Het geeft ons de hoop dat we in dit land kunnen werken aan verzoening en vrede.”
De restauratie, die voornamelijk afhankelijk was van buitenlandse donateurs, is in verschillende fasen uitgevoerd. Door de coronacrisis liep het werk een forse vertraging op en kwam er ook veel minder geld binnen. Een brandveiligheidssysteem, een microklimaatsysteem en de restauratie van de grot in het binnenste van de kerk staan nog op de planning. Het Bethlehem Development Foundation denkt dat als het benodigde geld binnen is het project in 2023 afgerond kan zijn.
Momenteel zijn twee kunsthistorici bezig met de restauratie van de iconostase van de Grieks-orthodoxe kapel in de kerk. De iconostase is de muur met iconen en religieuze schilderingen die het priesterkoor van de rest van de kapel scheidt. “Het is een voorrecht om hier te mogen werken en te zien hoe drie kerkgemeenschappen in hetzelfde gebouw hun geloof beleven”, vertelt kunsthistoricus Zacharias Zacharoudis. “Dat had ik nergens anders kunnen meemaken.”
Hoewel de meeste bedevaartgangers vanwege de coronabeperkingen niet naar Bethlehem kunnen reizen, is er wel een rondreizende tentoonstelling over de restauratie van de Geboortekerk. Deze tentoonstelling werd in 2019 geopend in de Vaticaanse Musea; momenteel bevindt hij zich in Keulen.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
