Een groep gelovigen uit het aartsbisdom Utrecht wil met een petitie protesteren tegen kardinaal Eijks geplande uitfasering van woord- en communievieringen en zijn beleid inzake kerksluitingen. Het beleid van hun aartsbisschop tast volgens hen “de vitaliteit van lokale geloofsgemeenschappen aan”.

Blijft dit doen om mij te gedenken, het beleidsplan waarin kardinaal Willem Eijk aangeeft geleidelijk te willen stoppen met woord- en communievieringen in het aartsbisdom Utrecht, heeft voor veel onrust gezorgd onder een groep gelovigen uit het aartsbisdom. Katholieken uit Gelderland en Overijssel hebben zich daarom verenigd tot het verband Samen Kerk, Samen Sterk, dat de kardinaal in een petitie vraagt om zijn plan niet ten uitvoer te brengen.

Volgens de petitie zorgen de nieuwe plannen “voor veel onrust onder bestuurders, vrijwilligers en gelovigen”. De indieners erkennen dat de Eucharistie “de kern van ons geloof is”, maar vrezen dat het loslaten van woord- en communievieringen “de vitaliteit van onze lokale geloofsgemeenschappen aantast”, schrijven ze.

Misdeelname bevorderen

In Blijft dit doen om mij te gedenken, dat afgelopen oktober gepubliceerd werd, geeft kardinaal Eijk aan het aantal woord- en communievieringen in zijn aartsbisdom binnen vijf jaar tot nul te willen brengen. Dat geldt enkel voor weekendvieringen; doordeweekse woord- en communieveringen, bijvoorbeeld in verzorgingstehuizen, kunnen gehandhaafd blijven.

Het doel is om deelname aan de Mis te bevorderen, waarbij gelovigen gestimuleerd worden om verder te kijken dan “de grenzen van de eigen lokale geloofsgemeenschap” en in een naburige kerk de Mis te vieren als er in de eigen woonplaats geen is.

“In een woord- en communieviering ontvang je alleen maar de vrucht van de Eucharistieviering, de hostie”, zo motiveerde Eijk in oktober tegenover KN zijn besluit. “Het meemaken van een Eucharistieviering overstijgt dit. Het is essentieel voor je leven als christen.”

‘Afbraakbeleid’

Volgens Gerard Oude Avenhuis, een van de mensen achter Samen Kerk, Samen Sterk, is de beleidswijziging over woord- en communievieringen kenmerkend voor het “afbraakbeleid” dat kardinaal Eijk zou voeren. Dat begon volgens hem met kerksluitingen en het aanwijzen van zogenaamde ‘eucharistische centra’, oftewel kerken met een regiofunctie. In 2014 deed kardinaal Eijk de voorspelling dat in 2028 het overgrote deel van de kerken in het aartsbisdom aan de eredienst onttrokken zou zijn vanwege geldgebrek en dalend kerkbezoek.

De actievoerders erkennen “dat er problemen zijn qua kerkbezoek, personeel en financiën”, maar denken dat het uitfaseren van woord- en communievieringen er niet voor zal zorgen dat gelovigen in een eucharistisch centrum naar de Mis gaan, omdat mensen hun eigen kerk willen blijven bezoeken. “De woord- en communieviering is juist een middel om mensen toegang te geven tot de Communie ondanks het priestertekort”, zegt Oude Avenhuis. “Het maakt ons boos dat kardinaal Eijk dat nu afschaft.”

‘Zwarte cijfers’

De initiatiefnemers achter de petitie zijn ook boos omdat het woord- en communievieringenplan in hun ogen gebruikt wordt om kerken te sluiten. Oude Avenhuis neemt zijn eigen Pancratiusparochie (omgeving Tubbergen) als voorbeeld: daar zijn vijf van de acht bestaande kerken geoormerkt om aan de eredienst onttrokken te worden.

“Wij worden geconfronteerd met kerksluiting, maar in Langeveen, mijn eigen dorp, is niets aan de hand: wij schrijven zwarte cijfers, hebben voldoende vrijwilligers en een bovengemiddeld kerkbezoek.”

Alles openhouden is niet realistisch, erkent hij, maar er moet beter gekeken worden naar welke kerken blijven. “De basiliek in Tubbergen komt op elk terrein tekort, maar blijft wel open. De vitale kerken houden de basiliek in stand, maar als die dicht gaan, valt het geld weg en wordt het probleem alleen maar groter.” Volgens Oude Avenhuis is dat niet alleen de realiteit in zijn eigen parochie, maar bij meerdere locaties in het aartsbisdom.

Beleidsmaker en uitvoerder

De petitie is vooral een middel om het gesprek aan te gaan. “Nu wordt alles van bovenaf bepaald”, aldus Oude Avenhuis. “Het stoort dat we niet met de kardinaal of een parochiebestuur in gesprek kunnen.”

Oude Avenhuis schat dat er momenteel “enkele duizenden” handtekeningen verzameld zijn. Die zullen binnenkort overgedragen worden aan vicaris Ronald Cornelissen, maar de initiatiefnemers hadden de petitie liever aan kardinaal Eijk overhandigd: “We willen de handtekeningen aan de beleidsmaker overhandigen, niet aan de uitvoerder daarvan.”

Vanuit het aartsbisdom is er nog niet gereageerd op de petitie, al bevestigt een woordvoerder wel dat men in Utrecht kennis heeft genomen van het initiatief. Volgens de woordvoerder bezint het aartsbisdom zich momenteel op een reactie.

Mocht er niets met de petitie worden gedaan, dan zijn Oude Avenhuis en zijn medestanders niet van plan het daarbij te laten. “Dat betekent het einde: dan houden we ons niet meer aan het beleid van de kardinaal, maar luisteren we alleen nog maar naar de paus. Hij vindt dat dingen vanuit de geloofsgemeenschap moeten komen en staat voor meer inspraak van gelovigen bij besluitvorming”, zegt hij. “Als je genoeg mensen kunt verzamelen en unaniem aangeeft: wij luisteren niet meer, blijft een kardinaal zonder macht over.” Oude Avenhuis geeft wel aan te hopen “dat het niet zover komt”.

‘Geen buffer’

In Trouw reageert vicaris Ronald Cornelissen als volgt op de petitie: “Het is onze wens dat gelovigen in groter verband samenkomen voor de Eucharistie. De Communie is niet zomaar los verkrijgbaar. Als je nou echt de Kerk en de Eucharistie een warm hart toedraagt, dan moet je er ook wat voor doen.”

Volgens Cornelissen gaan ook financieel gezonde parochies failliet als alle kerken open blijven. “Er is totaal geen buffer”, zegt hij in Trouw. “Maar niet alleen de financiën zijn een criterium of een kerk dichtgaat of niet. Het moet ook pastoraal verantwoord zijn.”