Onder hoge verwachtingen begon vorige week donderdag de driedaagse internationale conferentie over de ‘fundamentele theologie van het priesterschap’ in het Vaticaan. Het celibaat was een van de hoofdthema’s, naast het vrouwelijk ambt, de rol van de leken, en misbruik en macht binnen het priesterschap.

Celibaat geen oproep tot eenzaamheid

Pater Emilio Justo, hoogleraar aan de theologische faculteit van de Pauselijke Universiteit van Salamanca, ging in op het celibaat. Hij benadrukte dat “het celibaat geen oproep tot eenzaamheid is, maar tot gemeenschap”.

De vruchtbare bron voor een celibataire priester is dan ook de christelijke gemeenschap, zei hij: “Het geestelijke probleem van menig gewijd ambtsdrager ligt niet in het afzien van huwelijk en gezin, maar in het ontbreken van een levende christelijke gemeenschap, waarin hij kan integreren en zich geliefd en gewaardeerd kan voelen in zijn ambt”, aldus de hoogleraar.

“De celibatair levende mens ziet niet af van de liefde: hij heeft op een andere manier lief dan in de gehuwde vorm. Het celibataire leven brengt moeilijkheden en gevaren met zich mee, maar zoals alle vormen van liefde is het een bron van vruchtbaarheid voor hen die het beleven.”

Verderfelijk misbruik

Ook de misbruikcrisis kwam aan de orde. Vooral de inleidende toespraak van kardinaal Ouellet, hoofd van de Congregatie voor de Bisschoppen, zorgde voor beroering. In bijzijn van de paus vroeg hij zich hardop af: “Zouden wij het beter niet kunnen hebben over priesterschap zolang de zonden en misdaden van onwaardige ambtsdragers de internationale krantenkoppen halen omdat ze hun ambt verraden hebben of daders van dergelijke verdorvenheden hebben beschermd?”

Het waren harde woorden, vergezeld van een verzoek om vergeving: “Dit is een goede gelegenheid om onze oprechte spijt te betuigen en vergeving te vragen aan de slachtoffers. Zij lijden onder het feit dat hun leven verwoest is door misbruik en crimineel gedrag, dat te lang verborgen is gehouden en te lichtvaardig is behandeld, omdat men de instelling en de daders in plaats van de slachtoffers wilde beschermen.”

Slachtofferorganisaties uitten echter kritiek op de uitkomsten van de conferentie, vooral omdat er geen concrete besluiten en strategieën werden geformuleerd om de plaag van het misbruik te bestrijden. Ook werd er niets gezegd over schadeloosstelling en berechting van de daders.

Een ander veelbesproken thema van de conferentie was vrouwen in het ambt. Zuster Alessandra Smerilli, waarnemend secretaris van het Vaticaanse dicasterie voor de Integrale Menselijke Ontwikkeling, en Michelina Tenace, hoogleraar dogmatische theologie aan de Pauselijke Gregoriaanse Universiteit, spraken erover.

Vooral Smerilli drong aan op een “onbevooroordeelde bezinning op de nieuwe vormen van ambt, niet volgens de logica van aanspraak maken op, en dus van macht, maar vanuit de blik van een bondgenootschap” tussen mannen en vrouwen, een bondgenootschap dat vandaag de dag “beschadigd is door stereotypen en onderdrukking”.

We moeten het niet alleen hebben over meer ruimte maken voor vrouwen en de kwestie zo reduceren tot een machtsstrijd, benadrukte Smerilli. Natuurlijk, “het klopt dat er nog steeds te weinig vrouwen op de plekken zitten waar de besluiten vallen, maar dat is niet het fundamentele probleem”.

Vaticaanse commissie

Michelina Tenace vertelde over haar ervaringen als lid van de eerste commissie die onderzoek deed naar de mogelijkheid van vrouwelijke diakens. Die commissie werd in 2016 door paus Franciscus opgericht en vervolgens weer ontbonden. “De commissie is niet tekortgeschoten in haar taak”, onderstreepte Tenace, “maar die taak is wel op een beperkte en oneigenlijke manier geïnterpreteerd, alsof we alleen een ambt in ere moesten herstellen.”

Ze verwees daarmee naar het historische ambt van diakones, gewijd aan liefdadigheid en dienstbaarheid. Een ambt dat, zo blijkt uit verschillende studies, in de loop der eeuwen verdween. Het doel van de commissie was echter niet om het ambt van diakones te herstellen maar wel om een antwoord te geven op de vraag “welke bediening Gods volk vandaag de dag nodig heeft”.

Waardigheid van de vrouw

Tenace voegde eraan toe dat “er dringend behoefte is aan de instelling van een vrouwelijk ambt, niet om de waardigheid van de vrouw te erkennen, maar om de ware identiteit van de Kerk te erkennen. Het is de Kerk die vrouwen nodig heeft en hen moet oproepen tot dienstbaarheid. Op basis van die oproep zullen vrouwen hun gaven kunnen aanwenden voor het welzijn van allen”, aldus de hoogleraar.

Waardigheid, benadrukte ze, gaat niet alleen over het priesterambt: “Het is tegenstrijdig om te denken dat vrouwen toelaten tot het priesterambt de manier is om hun waardigheid te herstellen.”