Hoe reageert een samenleving als het plots crisis is? Hella van der Wijst schreef een boek over de respons van ‘haar’ Brabant op de onverwachte corona-uitbraak. “Brabanders weten dat het leven niet maakbaar is.”

In haar boek De kracht van samen zoomt schrijfster Hella van der Wijst in op haar geboortestreek Noordoost-Brabant. In deze van oorsprong katholieke regio komt het coronavirus in februari als donderslag bij heldere hemel. In de hele regio ontstaan brandhaarden, geen huis wordt niet geraakt.

Terwijl de rest van Nederland aan het hamsteren slaat, is het in Noordoost-Brabant alle hens aan dek. Van der Wijst laat aan de hand van de verhalen van zeven sleutelfiguren in de samenleving zien hoe de Brabanders met die situatie omgaan.

‘Een borreltje bij opa’

Samen bestaat er echt nog, vertelt Van der Wijst over haar achterland. “De mensen weten wat er bij de buren speelt en zijn er als ze nodig zijn. De verschillende generaties komen nog gewoon bij elkaar over de vloer. Kleinzonen gaan eerst nog een borreltje bij opa drinken, voordat ze gaan stappen.”

Het lijkt een geromantiseerd beeld, maar dat is het volgens de in Veghel geboren schrijfster niet. Veel families blijven bij elkaar in de omgeving wonen. Slechts een kleine groep “vlucht weg onder de controlerende ogen vandaan”.

‘Een gevaar geworden’

“Maar plotseling is deze ideale wereld een gevaar geworden”, constateert ze. “Juist op de plekken waar mensen écht samenleven zoals studentenhuizen, verpleegtehuizen en kloosters, grijpt het virus razendsnel om zich heen.”

En dan, ziet Van der Wijst, doen de Brabanders waar ze goed in zijn: “Het werd van samen leven, een samen lijden en een samen dragen.”

Vermogen tot omdenken

Van der Wijst beschrijft de veerkracht en het vermogen tot omdenken die bij de Brabanders zichtbaar werden: over bierbrouwer Bavaria die van overgebleven alcohol desinfectiemiddel maakt en die kosteloos verspreidt onder zorginstellingen. Over de aannemer die gratis kistwagens maakt voor een uitvaartondernemer. En over jonge ondernemers die elkaar helpen door personeel uit te wisselen.

‘Iemand moet de krachtbron zijn’

Ze beschrijft zeer persoonlijke verhalen over verlies en verdriet en over hoe mensen dat lijden samen dragen. Zo is er het verhaal van zuster Agnes Vos, overste van de zusters van Liefde uit Schijndel. Zij verliest tien medezusters en haar broer aan COVID-19. Toch houdt de zuster moed.

In het boek schrijft Van der Wijst: “Ondanks de moeilijke kanten van leiding geven aan een klooster in crisis, denkt zuster Agnes geen moment: was ik maar geen overste geweest. Daarvoor houdt ze te veel van de zusters. Ze ziet het als haar plicht om de zusters op handen te dragen, juist in een crisis. ‘Iemand moet de krachtbron zijn. Dan kan ik toch niet zeggen: ik weet het ook niet meer. Zij dragen mij ook!’ Dat voelt ze in de blikken, woorden en gebaren.”

Katholieke normen en waarden

Dat omzien naar elkaar, dat tijdens de crisis zo duidelijk naar voren kwam, is volgens Van der Wijst een belangrijke katholieke waarde die nog altijd diep verankerd is in de Brabantse samenleving. Volgens de schrijfster komt dat doordat de Kerk vroeger een belangrijke rol in de samenleving speelde.

“Op school kreeg ik handwerkles van zuster Agatha. We noemden haar zuster Tomata, omdat ze altijd zo snel rood kleurde als ze boos werd. Mijn eerste gedachte was vaak ‘Doe toch eens rustig’, maar daarna dacht ik stiekem ‘Eigenlijk heeft ze wel gelijk’. Katholieke waarden en normen kreeg je zo automatisch mee.”

‘Je geloof toepassen’

Het hart van de Brabantse samenleving is volgens Van der Wijst nog altijd de naastenliefde: “Niet praten over je geloof, maar je geloof toepassen in je leven.”

Een andere katholieke waarde die ze terugziet, is de houding om de dingen te accepteren zoals ze zijn: “Brabanders weten dat het leven niet maakbaar is. Ze hebben een houding van: ‘Het is hoe ‘t is, en het gaat zoals ‘t gaat.’”

Lessen uit de crisis

De belangrijkste les die we volgens Van der Wijst uit de crisis kunnen leren, is om “dichterbij te kijken” en minder opgeslorpt te worden door het idee dat “alles groots en meeslepend” moet zijn: “Het gaat erom dat je het dichtbij goed hebt. Dat we met geliefden thuis een gezellige avond hebben, in plaats van te verlangen naar het volgende dagje pretpark.”

Gezien worden

Maar juist dat ‘dichterbij’ is door de crisis voor sommigen ernstig beschadigd. Mensen blijven eenzaam achter of verloren hun baan of dagbesteding. Voor anderen heeft het tot een depressie geleid.

“Het is belangrijk dat we oog hebben voor deze mensen, en dat we hen helpen. ‘Samen’ betekent dat de ander aandacht voor je heeft en weet wie je bent. Dat is belangrijk, het is een menselijke behoefte om gezien te worden. Onze betekenis in het leven is de relatie tot de ander. Samen lukt het beter dan alleen.”

De kracht van samen verscheen bij uitgeverij Zilt.