<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Interview

Eeuwenoude oecumenische broederschap op bezoek in het Vaticaan: ‘De oecumene leeft hier’

Jochem Wijma 29 januari 2025
image
De Illustre Lieve Vrouwe Broederschap bezocht de algemene audiëntie van de paus op 22 januari. Na afloop hadden de broeders nog een korte ontmoeting met paus Franciscus. Foto: Robert Jan Smits van Oyen

Als protestanten en katholieken samen op bezoek bij de paus. Veertig leden van de in Den Bosch opgerichte en gevestigde Illustre Lieve Vrouwe Broederschap bezochten vorige week het Vaticaan en gingen daar in gesprek over oecumene, een van de speerpunten van hun genootschap.

“De paus pakte de handen van onze priester en onze dominee. ‘Jullie hebben toch geen strijd?’, vroeg hij. Nee, dat hebben ze niet. Dat vond hij mooi om te horen”, vertelt Robert Jan Smits van Oyen.

Smits van Oyen is dit jaar de regerend proost (bestuursvoorzitter) van het Illustre Lieve Vrouwe Broederschap uit Den Bosch. Vorige week, tijdens de gebedsweek voor de eenheid van de christenen, bezocht het eeuwenoude genootschap Rome.

Ter ere van Maria

“Ongeveer de helft van de veertig leden die mee waren was protestant, en de helft katholiek”, vertelt Smits van Oyen. En onder hen dus ook de priester en de dominee, Paul van der Ven en Henk Leegte, erebroeders van het genootschap. De samenstelling van het reisgezelschap was zo een perfecte afspiegeling van de broederschap zelf.

In 1318 werd het broederschap in Den Bosch opgericht ter ere van de Illustre Lieve Vrouwe, Maria. “In eerste instantie waren de leden ‘clerici et scolares’, priesters en priesters in opleiding. Later mochten ook leken lid worden. Met de inkomsten uit aflaten was de broederschap in staat een kapel te bouwen in de Sint-Jan, de huidige sacramentskapel.”

Gezworen leden

Toen Den Bosch in 1629 door het Staatse leger werd ingenomen en de protestanten aan het roer kwamen was er voor de Mariaverering geen plaats meer, en werd de broederschap oecumenisch.

“In 1642 zijn de statuten gewijzigd. Daarin kwam te staan dat de helft van de leden katholiek moet zijn, en de helft protestant. In totaal zijn er 36 gezworen leden, dus twee keer 18. En daarnaast zijn er ook nog kandidaat-leden. Op dit moment zijn we denk ik in totaal met zo’n 140 leden.”

De tekst gaat verder onder het kader.

Over het lidmaatschap van de broederschap

Lid van de broederschap ben je voor het leven, maar gezworen lid ben je tot je 72e. “Daarna wordt je proost-honoraire. Zo voorkomen we vergrijzing. Het gezworen lidmaatschap schuift dan van onderaf weer door. Dat gaat puur op anciënniteit, puur over hoe lang je al lid bent.”

Het bestuur wordt gevormd door acht gezworen broeders, vier protestanten en vier katholieken. “Binnen die zogenoemde proosten circuleert het voorzitterschap, de rol die wij regerend proost noemen. Elk jaar wisselt dat tussen een protestant en een katholiek. Ik ben zelf katholiek, dus mijn opvolger is een protestant.”

Bijzondere leden

Paul van der Ven en Henk Leegte, de twee erebroeders, zijn geen gezworen leden en vallen buiten de beschreven structuur. Hun rol als spiritueel begeleider van de broederschap vervullen ze in principe voor het leven.

Twee bijzondere leden van de broederschap, die overigens niet meetellen in de ledenaantallen, zijn koning Willem-Alexander en prinses Beatrix. De lijn van koninklijke leden loopt terug tot de Vader des Vaderlands, Willem van Oranje. Over of zij ook aansluiten bij de activiteiten laat Smits van Oyen niets los.

De koninklijke hoogheden zijn de enigen die de eretitel Zwanenbroeder mogen dragen. Vroeger kregen leden van hoge adel die een zwaan voor de gezamenlijke maaltijd schonken die eretitel. Zo komen broeders van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap ook aan hun bijnaam de Zwanenbroeders.

De veertig leden die mee waren naar Rome deden vorige week ongelofelijk veel indrukken op, vertelt Smits van Oyen. “Het was een heel gevarieerd programma, met bijna alle elementen van de broederschap: spiritualiteit, cultureel erfgoed, broederschap. Het zat er allemaal in.”

Handtekening van de paus

Op de eerste dag hadden de broeders na zijn wekelijkse audiëntie al een korte ontmoeting met de paus. “Dat was heel bijzonder. Het begint al met enorme rijen die buiten staan met mensen die naar binnen willen. En als je dan met twaalfduizend mensen binnen zit en de paus komt het podium op komt ontstaat er een hele bijzondere sfeer. Iedereen begint te klappen, mensen roepen ‘Viva il Papa’.”

“De paus heeft mijn voorzittersketting gezegend, en ik heb hem de gedenkpenning van onze broederschap aangeboden. Die hebben we in 2018 laten maken ter ere van ons zevenhonderdjarig bestaan. Elke honderd jaar laten we een penning maken die aangeboden kan worden aan mensen vanwege bijzondere verdiensten. Rond dat jubileum is een boek uitgebracht, en daar heeft de paus zijn handtekening ingezet. Dat exemplaar komt bij ons in het museum.”

“Wat wij als katholieken van de protestanten leren, benaderen we ook met respect. We kijken verschillend tegen dingen aan, maar dat is niet erg.”

De protestantse broeders hebben in de loop der tijd begrip opgebouwd voor de paus, zo vertelt de regerend proost. “Voor hen was het ook heel bijzonder. En ze hebben het respectvol benaderd. Dat geldt natuurlijk voor al dat soort zaken. Wat wij als katholieken van de protestanten leren, benaderen we ook met respect. We kijken verschillend tegen dingen aan, maar dat is niet erg.”

Mooie oneliners

De paus was niet de enige hooggeplaatste geestelijke waar de broederschap bij op bezoek ging. Zo werd het Dicasterie voor de Eenheid van de Christenen bezocht, waar kardinaal Koch een halfuur de tijd nam om vragen over oecumene te beantwoorden.

“Dat leidde tot een mooie dialoog. Het is een hele inspirerende man, met mooie oneliners.” Dat de hoogste man van het Dicasterie de broederschap ontving, laat volgens de regerend proost wel zien dat het oecumenische genootschap serieus wordt genomen in het Vaticaan. Net als de oecumene zelf, zo zag Smits van Oyen.

Journalistiek en diplomatie

“We waren erbij toen de paus uitsprak dat er gezocht moet worden naar een gemeenschappelijke datum voor het vieren van Pasen [de Westerse en de Oosterse Kerk vieren niet altijd op dezelfde datum Pasen, red.]. Tijdens die vespers waren er op het podium veel vertegenwoordigers van andere geloven. De oecumene leeft in het Vaticaan.”

De broeders gingen ook langs bij het Centro Pro Unione (een centrum gericht op oecumenisch onderzoek) en de zich op armenzorg richtende lekengemeenschap Sant’Egidio. Over geleerde lessen tijdens die ontmoetingen spreekt Smits van Oyen niet, hij noemt het eerder inspiratie. “Je ziet hoe het daar gaat. Het gaat om elkaar motiveren en inspireren.”

Andere onderdelen van de reis waren een lezing van Hendro Munsterman (Nederlands Dagblad) over zijn werk in Rome en een ontmoeting met Annemiek Ruigrok, de Nederlandse ambassadeur in het Vaticaan. “Zij vertelde dat het Vaticaan na de Verenigde Staten de meeste diplomatieke betrekkingen in de hele wereld heeft. En dat voor een land van 44 hectare, met maar een paar honderd inwoners en zonder economie of leger.”

Verloren document

In het Vaticaans Archief stuitte de broederschap nog op de eigen geschiedenis. Tijdens een bezoek kwam het document boven tafel waarin paus Martinus V in 1418 de Broederschap erkent. “Dat document zat niet in ons archief. Het is in de loop der eeuwen verloren geraakt. Wij krijgen nu een kopie van het document.”

https://www.kn.nl/nieuwsbrief/

Ook de Sint-Pietersbasiliek werd bezocht. “We zijn door de Heilige Deur gegaan. En we hebben een rondleiding gekregen door de basiliek, de laag eronder waar de pausen begraven liggen en door de Scavi. Dat is de oorspronkelijke necropolis waar onder anderen Petrus begraven lag. Eigenlijk is het een groot mausoleum.”

Concrete plannen voor een vervolg van deze “indrukwekkende” reis zijn er nog niet, maar de wens is er wel. “Maar dan wel met een andere bestemming. Misschien naar de Wereldraad van Kerken in Genève. Dat is meer de protestantse kant, dan is het weer in evenwicht.”

Activiteiten van de broederschap

Anno 2025 richt de broederschap zich op activiteiten rond vier pijlers: liefdadigheid, het behoud van cultureel erfgoed en tradities, spiritualiteit en broederschap. “Als het gaat om goede doelen moet je bijvoorbeeld denken aan het steunen van het hospice in Rosmalen. En we hebben de jaarlijkse Zwanenbroedersrally met klassieke auto’s. Dat brengt geld op dat wordt naar goede doelen gaat.”

Op het gebied van erfgoed is er het hoofdkwartier van de broederschap, het Zwanenbroedershuis in Den Bosch, dat meerdere dagdelen per week is opengesteld voor bezoekers. “Vrijwilligers van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch verzorgen daar vol enthousiasme rondleidingen.”

Daarnaast houdt de broederschap zich bezig met spiritualiteit en oecumene. “We hebben jaarlijks een bezinningsweekend. Daarbij begeleiden de erebroeders ons. En ook buiten het bezinningsweekend heb je goede gesprekken met medeleden, waarin je andere inzichten krijgt. Je ziet een gemeenschappelijke christelijke visie ontstaan, met steeds minder verschillen tussen katholieken en protestanten.”

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.