“Wanneer je een arme tien keer bezoekt, ontmoet je tien keer Jezus.” Met deze uitspraak van Vincentius a Paulo vat bisschop Getahun Fanta Shikune zijn missie samen. Aan de vooravond van de inauguratie van paus Leo XIV bracht hij een bliksembezoek aan Nederland om aandacht te vragen voor vergeten ouderen in Ethiopië.
De 52-jarige geestelijke is sinds september vorig jaar bisschop van het vicariaat Nekemte in het westen van Ethiopië. Dat ligt in een uitgestrekt plattelandsgebied waar zo’n 8,5 miljoen mensen wonen.
Onder hen slechts 55.000 katholieken, maar dat weerhoudt Shikune er niet van om met de Kerk volop sociale hulp te bieden – vooral aan de mensen die niemand anders ziet staan. Hij wil het voorbeeld volgen van zijn inspirator, de heilige Vincentius a Paulo (1581-1660). Deze Franse pastoor was de stichter van de lazaristen en legde zich vooral toe op de armenzorg.
Bisschop Shikune kent het gebied rond Nekemte als zijn broekzak. “Ik ben er geboren en opgegroeid”, zegt hij. “Mijn familie had het niet slecht, maar ik zag van jongs af aan hoe schrijnend de armoede was in mijn omgeving. Veel van mijn vrienden op school kwamen uit gezinnen die nauwelijks genoeg hadden om van te leven. Er was geen geld voor schoolspullen, soms niet eens voor eten.”
Als jonge priester werkte hij in lokale parochies en kwam daar letterlijk achter elke deur dezelfde zorgen tegen. “Ouders zonder inkomen, zonder werk, met hongerige kinderen. Het ontbrak hen aan alles. En de meest vergeten groep? Dat zijn de ouderen.”
Het vicariaat van Nekemte ligt in een gebied dat sinds 2018 herhaaldelijk is opgeschrikt door conflicten. Bisschop Shikune vertelt dat meer dan anderhalf miljoen mensen op de vlucht zijn geslagen voor het geweld.
“Velen van hen zijn ontheemd in eigen land. Ze leven vaak onder erbarmelijke omstandigheden in steden of dorpen bij andere families. Ze hebben niets, maar krijgen ook nauwelijks hulp. De meeste humanitaire organisaties mijden dit gebied vanwege de instabiele veiligheidssituatie.”
“We kunnen niet alles oplossen. Wel kunnen we aanwezig zijn, luisteren, steunen, verbinden”
Tweet dit!
De katholieke Kerk is vaak de enige instantie die nog actief is in het gebied. Shikune: “Andere organisaties durven niet te komen of richten zich op veiligere regio’s. Maar wij zijn hier altijd gebleven. Juist nu willen we aanwezig zijn, voor iedereen – ongeacht religie of achtergrond.” Daarbij werkt de Kerk samen met de christelijke ontwikkelingsorganisatie Woord en Daad uit Nederland. “Die steun maakt echt verschil. Dankzij hen kunnen wij doorgaan met ons werk.”
De kracht van de Kerk ligt volgens Shikune niet in grote structuren, maar in nabijheid. “Onze scholen, onze klinieken, onze projecten voor ouderen – het zijn kleine initiatieven, maar ze raken levens. We kunnen niet alles oplossen. Wel kunnen we aanwezig zijn, luisteren, steunen, verbinden. We proberen mensen waardigheid te geven, ook als ze niets meer hebben.”
Bijzonder in het werk van de Kerk in Nekemte is de aandacht voor ouderen. In Ethiopië is inmiddels vijf procent van de bevolking ouder dan zestig, een aantal dat tegen 2050 bijna verdubbeld zal zijn. Maar goede sociale voorzieningen ontbreken. “Ouderen hebben geen pensioen, er is geen financieel of sociaal vangnet. Als hun kinderen vertrekken naar de stad of overlijden, zijn deze bejaarde ouders volledig op zichzelf aangewezen.”
Ouderen waren in deze regio sterk afhankelijk van de steun van familie. “Maar de traditionele familiezorg brokkelt af”, legt de bisschop uit. “Jongeren trekken weg, gezinnen vallen uiteen. Vooral sinds de hiv-pandemie zie je dat grootouders ineens de zorg dragen voor kleinkinderen. De middenlaag in de samenleving is verdwenen en de ouderen staan er alleen voor.”
De nood is groot. Volgens Shikune is het bijzonder schrijnend dat ouderen niet meer in staat zijn om actief deel te nemen aan de samenleving. Hun gezondheid is vaak zwak, hun krachten nemen af en lichamelijke arbeid lukt vaak niet meer. “Ze leven onopgemerkt. Er is geen pensioensysteem en vrijwel niemand ziet nog naar hen om op hun oude dag. Maar hun waardigheid is net zo groot als die van ieder ander.”
Als nieuwe bisschop wil Shikune zich vooral voor de meest kwetsbaren inzetten. Hij is volop bezig zijn netwerk uit te bouwen. “Ik merk dat veel organisaties onze regio niet kennen of overslaan vanwege de onveiligheid. Toch wil ik hen uitnodigen: kom kijken. De Kerk is welkom in onze dorpen. Mensen vertrouwen ons. Wij zijn bereid om samen te werken. Met moed en samenwerking kan hier veel goeds gebeuren.”
“Wij zijn er niet alleen om het Evangelie te verkondigen, maar ook om het uit te leven”
Tweet dit!
Zo voert de Kerk al ruim twintig jaar het OPA-project (‘Old Person Assistance’) uit, waardoor circa 2.500 ouderen ondersteuning krijgen met een klein maandelijks pensioen van 300 Ethiopische birr (zo’n drie euro). “Het is weinig”, beaamt Shikune, “maar het helpt. Mensen hoeven niet te bedelen en kunnen medicijnen kopen tegen diabetes of hoge bloeddruk.”
In mei, tijdens een kort bezoek aan Nederland, had bisschop Shikune overleg met Woord en Daad. Deze christelijke organisatie ondersteunt sinds 2024 exclusief het project Oud in Afrika – voorheen werd dat project uitgevoerd door een gelijknamige stichting. “We zijn ontzettend dankbaar voor die voortzetting”, zegt hij. “Woord en Daad maakt het mogelijk dat we ouderen kunnen helpen en ook kinderen kunnen ondersteunen om onderwijs te krijgen.”
De samenwerking met Woord en Daad is volgens de bisschop een lichtpunt in moeilijke omstandigheden. “Zo kunnen we structurele hulp blijven bieden, ook al hebben we geen grote budgetten. In Ethiopië zijn we een kleine kerkgemeenschap, maar onze impact is groot omdat we dicht bij de mensen staan. Eigenlijk zijn we de enige instantie die zich nog om hun lot bekommert.”
Hij ziet de Kerk als een plek van hoop en van actie. “We zijn er niet alleen om het Evangelie te verkondigen, maar ook om het uit te leven. Dat betekent: zorgen voor wie kwetsbaar is en recht doen aan mensen die vergeten worden. Onze missie is die van Jezus Christus zelf.”
Bisschop Shikunes boodschap aan Nederlandse donateurs is dan ook helder: “Wat u geeft, maakt écht verschil. Het zijn mensen van goede wil die dit werk mogelijk maken. U helpt Jezus in de ander. De mensen die wij helpen zijn dankbaar. En wij zijn dat ook.”
Oud in AfrikaDit artikel kwam tot stand in samenwerking met Stichting Woord en Daad. De activiteiten van Oud in Afrika hebben als doel ouderen zo lang mogelijk zelfstandig en waardig te laten functioneren. Met steun van Woord en Daad krijgen ouderen in Ethiopië een micropensioen. Ouderen ontvangen een bedrag van 300 birr per maand. De ondersteuning verloopt via de parochiezusters in Nekemte. Zij zijn goed op de hoogte van de situatie en kunnen ouderen een warme maaltijd, medische zorg of een douche aanbieden. Bisschop Getahun Fanta Shikune treedt op als pleitbezorger voor dit werk. Meer daarover is te lezen op woordendaad.nl/oudinafrika. |
Maame kon hard werken en wil nog steeds bezig zijn
De zeventigjarige Maamme Hailemariyam uit het dorp Konchi woont alleen. Ze heeft niemand die zich om haar bekommert. Ze vertelt dat ze geen familie heeft. Haar twee dochters wonen in verschillende steden ver weg van Konchi. Het dorp is haar vertrouwd, ze woont er al dertig jaar sinds ze vertrok uit Jimma, een stad in het zuidwesten van Ethiopië. Maamme leidt een zwaar leven. “Ik heb niet veel meer om handen en heb het moeilijk. Het huis waarin ik woon, is het huis dat ik heb gebouwd toen ik nog jong en sterk was.” Ze zegt dat ze houdt van werken. “Als ik maar iets te doen heb. Maar mijn kracht niet meer is zoals in mijn jonge jaren.” Toen ze trouwde, was ze huisvrouw. Helaas liep haar huwelijk stuk en eindigde het met een echtscheiding. Haar twee dochters bleven bij haar. Na haar scheiding werkte Maame als kok voor priesters. Twee andere kinderen, een zoon en een dochter, waren toen al overleden. In 2024 is een van haar dochters getrouwd. Zij kon haar moeder niet helpen, omdat zij ook zelf moeite had om rond te komen. Maames andere dochter, die als kok werkt in de hoofdstad Addis Abeba, ondersteunt haar vaak met het weinige dat ze verdient. |
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
