Het Europese Hof van Justitie gaat zich buigen over de kwestie van een Belgische kerkverlater die uit het doopregister verwijderd wil worden. Hij kreeg gelijk van de Belgische Gegevensbeschermingsautoriteit, maar het bisdom Gent tekende beroep aan. Wat staat hier op het spel?

Sophie van Bijsterveld, hoogleraar Religie, recht en samenleving aan de Radboud Universiteit Nijmegen, wil eerst een veelgehoord misverstand rechtzetten: “Ik zie in mediaberichten weleens het woord ‘ontdopen’ staan. Dat klinkt wel makkelijk, maar het is een onjuiste benaming. De doop kan immers niet ongedaan gemaakt worden. Het gaat om het verwijderen van de betreffende gegevens uit het doopregister.”

Welke (grond)rechten zijn in het geding?

Van Bijsterveld: “Degene die om verwijdering van zijn gegevens vraagt, beroept zich op zijn recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Het bisdom Gent beroept zich op de godsdienstvrijheid. Van belang is ook nog artikel 17 van het VWEU (EU-Werkingsverdrag), dat, kort gezegd, bepaalt dat de EU de nationale kerk-staatverhoudingen respecteert.

De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG), die door de EU in 2016 is vastgesteld, bevat een uitwerking van het eerste recht. Daarbij is rekening gehouden met andere grondrechten, zoals met het recht op godsdienstvrijheid en met artikel 17 van het WVEU.”

Kan een uitspraak van het Europese Hof van Justitie ook bredere consequenties hebben dan alleen voor dit ene geval, dus voor alle bisdommen in Europa, als het gaat om het bewaren van dergelijke gegevens?

“Jazeker. Het Europese Hof van Justitie legt het EU-recht uit. In deze zaak heeft de Belgische rechter aan het Hof gevraagd hoe dit EU-recht moet worden geïnterpreteerd in het licht van de kwestie in Gent. Met dat antwoord in de hand gaat de Belgische rechter dan de concrete zaak beslissen. De antwoorden die het Hof van Justitie geeft, hebben dus wel degelijk consequenties voor alle lidstaten. Dat is juist de bedoeling van de gevolgde procedure: een eenvormige uitleg geven voor alle lidstaten van het EU-recht.”

Wanneer kunnen we een uitspraak verwachten, en is er al iets te zeggen over de uitkomst?

“Zulke procedures kunnen heel lang duren. Ook de uitkomst is onzeker. In Ierland, Frankrijk en Slovenië hebben zich vergelijkbare zaken voorgedaan. Daar was steeds de conclusie dat de AVG geen recht inhield om op verzoek uit het doopregister verwijderd te worden. De nationale autoriteit bescherming persoonsgegevens daar kwam in alle gevallen tot die conclusie. In de laatste twee gevallen kwam ook de rechter tot die conclusie.

In België kwam de Gegevensbeschermingsautoriteit met een tegengesteld oordeel. Strikt genomen geven de uitkomsten en redeneringen van instanties op nationaal niveau geen indicatie over de uitleg die het Hof van Justitie zal gaan volgen. Het Hof is in die zin autonoom.

De eerdere gevallen laten natuurlijk wel zien dat gezaghebbende instanties tot een weloverwogen andere interpretatie zijn gekomen dan de Belgische Gegevensbeschermingsautoriteit. Als ik rekening houd met de vrijheid van godsdienst en een redelijke uitleg van de EU-wetgeving, zou het Hof in mijn ogen tot de conclusie moeten komen dat er geen recht is om op verzoek uit het doopregister te worden verwijderd.”