Al bijna drie jaar doet de Stichting Edmond Delhougne onderzoek naar een schedel die wel eens van de invloedrijke vijftiende-eeuwse monnik Dionysius de Kartuizer zou kunnen zijn. Maar “ook als hij het niet is, is het toch goed dat dit proces heeft plaatsgevonden”.

Op 3 december 2022 heerste er grote spanning in de Caroluskapel in Roermond, waar het reliekkistje van de vijftiende-eeuwse Dionysius geopend ging worden. Wat zou men daarin aantreffen – en belangrijker nog: zouden de beenderen in het kistje ook echt die van Dionysius zijn? Uit de schedel in het reliekkistje werd een kies weggenomen, die geneticus Maarten Larmuseau zou gebruiken voor zijn onderzoek naar de achtergrond van het gebeente.

Veelbelovend

Tweeënhalf jaar later is er heel wat duidelijk geworden over de schedel – maar zijn ook nieuwe vraagtekens gerezen. Op 27 mei werd de schedel teruggeplaatst in het reliekkistje en werden de tot dusver verzamelde onderzoeksresultaten gepresenteerd.

Of de beenderen inderdaad van Dionysius zijn, daarover is nog geen uitsluitsel. De voorlopige uitkomsten zijn in ieder geval veelbelovend. “Uit de kies is DNA geëxtraheerd, wat tot een DNA-profiel heeft geleid”, vertelt Alphons Rikken, voorzitter van de Stichting Edmond Delhougne, die initiatiefnemer van het onderzoek is.

De schedel blijkt van een man die in de omgeving heeft geleefd waar Dionysius vandaan komt, maar de ouderdom ervan vaststellen blijkt lastig: “De kartuizers waren vegetariërs en aten heel veel vis. Als mensen veel vis eten, kan dat invloed hebben op het proces om de schedel te dateren”, legt Rikken uit.

Stamboomonderzoek

Op dit moment zoekt de stichting door middel van stamboomonderzoek naar hedendaagse leden van de familie Van Leeuwen, zoals Dionysius’ familienaam luidde. “We zijn op zoek naar mannelijke mogelijke verwanten, omdat we via het mannelijke Y-chromosoom het DNA-profiel hebben verkregen.”

Als een van die moderne Van Leeuwens een genetische match blijkt te zijn, “kan het niet anders” dan dat de schedel daadwerkelijk van Dionysius is, aldus Rikken.

Weer teruggeplaatst

Het onderzoek is dus nog in volle gang, maar de schedel is weer teruggeplaatst in het reliekenkistje: het bisdom Roermond wilde het gebeente namelijk graag weer terug hebben. Samen met de schedel zijn ook de in 2022 aangetroffen documenten teruggeplaatst.

Er is ook een nieuw document toegevoegd, waarin de huidige bisschop Ron van den Hout heeft beschreven waarom het kistje is geopend, wat erin is aangetroffen en wanneer het weer verzegeld is.

Bedorven voedsel

Dionysius de Kartuizer werd waarschijnlijk in 1402 of 1403 geboren als Denis van Leeuwen in Rijkel, een dorp nabij Sint-Truiden in wat nu Belgisch Limburg is. Na zijn opleiding in Zwolle, waar hij in aanraking kwam met het gedachtegoed van de Moderne Devotie, werd hij lid van de kloosterorde van de kartuizers in het Bethlehemklooster in Roermond.

Hij leefde er extreem ascetisch – hij at zelfs bedorven voedsel – en zou ook mystieke ervaringen hebben gehad. Van de kartuizer is bekend dat hij een spraakgebrek had, maar met het geschreven woord kon hij zich toch veel beter uitdrukken: de geleerde Dionysius was een begenadigd schrijver. In heel Europa werd hij gelezen en geprezen om zijn alomvattende theologische kennis.

Hij was doctor in de letteren en de wijsbegeerte, publiceerde een groot aantal geschriften op het gebied van theologie en filosofie en hij was raadgever van verschillende machtige edelen, onder wie de Bourgondische hertog Filips de Goede en de Gelderse hertog Arnold van Egmont. Dionysius overleed in 1471.

Zaligverklaring nooit gelukt

Er zijn in de geschiedenis verschillende pogingen gedaan om het zaligverklaringsproces van Dionysius op te starten, maar dat is nooit gelukt. Begin zeventiende eeuw deed de Roermondse bisschop Hendrik van Cuyk een aanzet, maar door zijn overlijden in 1609 sneuvelde het plan.

In de negentiende eeuw deed bisschop Joannes Paredis een vruchteloze poging om dat nieuw leven in te blazen. “De kartuizer orde wilde niet meewerken, onder het mom van: de kartuizers maken wel heiligen, maar maken ze niet bekend”, zegt Rikken.

In de hoop het zaligverklaringsproces bij de Heilige Stoel op gang te brengen, heeft bisschop Paredis de Grande Chartreuse in Grenoble – het moederhuis van de kartuizers – destijds de onderkaak van Dionysius geschonken. “Wij hebben geprobeerd om die onderkaak deze kant op te halen, maar we krijgen geen contact met de kartuizers”, aldus Rikken. Hij geeft aan dat wel te kunnen begrijpen: als contemplatieve orde zijn zij toch meer bezig met gebed dan met de wereld.

Twee documentaires

Het volledige proces rondom het onderzoek naar Dionysius wordt in twee documentaires vastgelegd, een voor volwassenen en een voor een jong publiek. “Daarin wordt ook ingegaan op de persoon van Dionysius en op het leven van de kartuizers.”

De opnames zijn in volle gang: voor de terugplaatsing van de schedel waren de documentairemakers bijvoorbeeld in de Abdij Benedictusberg, waar het reliekkistje naartoe was gestuurd voor onderhoud. Uiteindelijk moet de documentaire in Roermond in première gaan.

‘Toch goed’

Rikken weet dat de kans bestaat dat het niet zal lukken om aan te tonen dat de schedel uit de Caroluskapel van Dionysius is. “We achten die mogelijkheid niet groot, maar met het bisdom hebben we afgesproken dat ook als hij het niet is, het toch goed is dat dit proces heeft plaatsgevonden. Dan weten de mensen in ieder geval hoe de vork in de steel zit.”

“Al wordt het dan wel moeilijk om aan te tonen wie het dan wel is.” Daarnaast wil ook de hedendaagse familie Van Leeuwen graag weten of ze aan de kartuizer verwant zijn.