In eigen land lijkt hij wat vergeten, maar kardinaal Jo Willebrands “was misschien wel de belangrijkste Nederlandse prelaat van de twintigste eeuw”. Dat zegt kerkhistoricus Karim Schelkens deze week in Katholiek Nieuwsblad.
Schelkens publiceerde onlangs een biografie over Willebrands, die in Nederland vooral bekend is vanwege zijn relatief korte periode als aartsbisschop van Utrecht.
Dat die biografie er nog niet was, terwijl de levens van zijn Utrechtse voorganger Alfrink en opvolger Simonis al geboekstaafd waren, vondt Schelkens “jammer en onterecht. In de internationale geschiedschrijving komt Willebrands vaak aan bod vanwege zijn wereldwijde werkzaamheden”.
De in 1909 geboren Willebrands werkte vanaf 1960 in de Romeinse curie. Daar verrichte hij belangrijk werk op het vlak van de oecumene, was hij betrokken bij de kerkelijke diplomatie rond de Cubacrisis en speelde hij een rol bij de val van de Muur.
Directe betrokkenheid bij Nederland was er vanaf 1976 weer: in dat jaar benoemde paus Paulus VI hem tot aartsbisschop van Utrecht – opvallend genoeg in deeltijd, hij bleef ook op zijn Vaticaanse post.
“Lang is gedacht dat Willebrands zelf het werk in Rome niet op wilde geven, maar dat lag aanzienlijk anders”, zegt Schelkens. “Na Alfrink, die geen banden meer met Rome had, wilde Rome een kardinaal met sterke connecties in het Vaticaan, zodat de verbinding tussen Rome en Nederland weer gevoed kon worden.”
Willebrands moest eenheid brengen in een door extreme polarisatie verscheurde kerkprovincie. Dat lukte hem uiteindelijk niet; uit Schelkens’ boek blijkt dat zelfs de op dialoog gerichte diplomaat Willebrands er begin jaren tachtig wel klaar mee was. Hij vroeg in 1983 om ontheffing van zijn Utrechtse taken en werd datzelfde jaar nog opgevolgd door Ad Simonis.
Noch internationaal, noch nationaal wist hij dus eenheid te brengen. Toch maakt hem dat geen tragische figuur, denkt Schelkens. “Zijn doorleefde spiritualiteit maakte dat hij besefte dat hij meer niet onder controle had dan wel. Het was uiteindelijk niet zijn taak om eenheid te creëren, hij kon slechts doen wat hij kon doen en de rest was aan God.”
Tot aan de val van de Muur bleef hij werken, waarna het langzaam stiller wordt rond Jo Willebrands. In 1997 verhuisde hij naar het klooster van de franciscanessen van Denekamp, waar hij in 2006 overleed.
Lees het uitgebreide interview met Karim Schelkens in onze editie van deze week.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
