De 51ste editie van de jaarlijkse Actie Kerkbalans staat dit jaar in het teken van de kerkmuziek. Tijdens het startmoment in Kampen op woensdag stonden kerkmuziekdeskundigen Hanna Rijken en Arnoud Heerings stil bij het belang van kerkmuziek voor Kerk en maatschappij.

Muziek als geschenk van de Kerk en voor de Kerk. Een leus waarmee de jaarlijkse Actie Kerkbalans de komende weken veel geld hoopt in te zamelen, dat bedoeld is voor het onderhoud en instandhouding van parochies en kerken.

Financiële bijdrage

Actie Kerkbalans is een jaarlijks terugkerende actie waarbij de katholieke Kerk, de PKN, de Oud-Katholieke Kerk (OKK) en de Evangelische Broedergemeente hun leden vragen om een financiële bijdrage.

In parochies is de actie goed voor ruwweg een derde tot de helft van de totaalinkomsten van de geloofsgemeenschap, volgens cijfers van de Nederlandse bisschoppenconferentie. De opbrengsten van Actie Kerkbalans dalen jaarlijks met zo’n drie à vier procent.

Onderdeel liturgie

Tijdens het 51ste startmoment van de actie stond Hans Zuijdwijk, voorzitter van het bestuur van Actie Kerkbalans, stil bij kerkmuziek als “mooi voorbeeld van vrijwilligerswerk”. “Zonder kerkmuziek zouden erediensten er heel anders uitzien”, sprak hij om aandacht te vestigen op de waarde van kerkmuziek. Reden voor de organisatie om de actie te plaatsen onder het motto ‘Het geschenk van jouw Kerk’.

Daarvan is muziek een belangrijk onderdeel, bleek woensdag tijdens de lancering van de actie. Theologe en musicus Hanna Rijken benadrukte in haar lezing dat muziek een belangrijk onderdeel is van de liturgie. “Juist in liturgische zang komt tot uitdrukking wat liturgie is”, aldus Rijken, die docent aan de Protestantse Theologische Universiteit in Utrecht is. “In liturgie kun je inspiratie krijgen.”

Interactie

Rijken sprak over de effecten van kerkmuziek, die van losse individuen een “vierende gemeenschap” maakt. “Hemel en aarde worden tijdens de lofzang met elkaar verbonden.” Rijken ging ook in op muziek als geschenk voor de Kerk. Dat mensen muziek belangrijk beschouwen, bleek volgens haar tijdens de coronacrisis, toen kerkgangers voor enige tijd niet mochten zingen om de verspreiding van het virus te voorkomen. “Mensen misten iets in de liturgie”, aldus Rijken.

Juist in de huidige, gepolariseerde samenleving kan kerkmuziek van groot belang zijn, benadrukte de kerkmuziekdeskundige, als “balsem voor de ziel”. Rijken legde hierbij een link naar haar onderzoek van de Engelse traditie van de Choral Evensong, waar ook mensen die normaliter niet naar de kerk gaan op afkomen. “Zet vooral in op educatie”, luidde een van haar aanbevelingen. “Kerken moeten de waarde in gaan zien van kerkmuziekopleidingen.”

Lekkend dak

Docent en dirigent Arnoud Heerings – tevens KN-recensent – borduurde tijdens zijn lezing voort op de woorden van Rijken, weliswaar met een katholieke invalshoek. Hij sprak onder meer over de geschiedenis van de gregoriaanse muziek en stelde dat deze vorm van religieuze muziek ook “klaar is voor de moderne tijd”.

Kerkmuziek is vaak in handen van parochies, schetste Heerings, die vaak – noodgedwongen – andere zorgen aan hun hoofd hebben. “Een lekkend dak bijvoorbeeld”, aldus Heerings, die hoopt dat er in parochies voldoende draagkracht zal zijn “om naast het dak ook het orgel te repareren”.

Specifiek doel

“Kerkmuziek is een heel herkenbaar geschenk aan kerkleden en de maatschappij”, zegt Anna Kruse, woordvoerder van de Nederlandse kerkprovincie, over de keuze van het thema van dit jaar.  “Dat willen we graag benadrukken.”

De inkomsten van de actie, die van 11 tot en met 25 januari loopt, zullen niet specifiek aan kerkmuziek worden besteed, laat Kruse weten. “De vraag blijft: geef voor jouw eigen parochie, dat blijft het belangrijkste. Mochten mensen kerkmuziek een warm hart toedragen, dan kan het bedrag specifiek voor dat doel door hen worden aangewezen.”