De ontkerkelijking ten spijt is de christelijke leefgemeenschap populair in Nederland, blijkt uit onderzoek. Ook onder jongeren zijn leefgemeenschappen in trek, wat ze waardevol maakt voor de toekomst van de Kerk.

In de eetzaal van Abdij Mariënkroon, een oecumenische leefgemeenschap van de Focolarebeweging in Nieuwkuijk, overlegt een dertigtal bewoners en vrijwilligers over het dagprogramma. Wanneer dat wordt afgesloten met de vraag of mensen nog iets willen delen met de groep, stelt een vrouw voor om vandaag te denken aan een medebewoner die geopereerd moet worden, terwijl een man wil weten waar de stofzuiger gebleven is.

Medeleven en het alledaagse wisselen elkaar af: daarin is Mariënkroon niet anders dan andere families, zoals Jean-Marc Ziadé de leefgemeenschap omschrijft. “Hier kun je je geborgen voelen. De mensen die hier rondlopen zijn niet alleen huisgenoten: het is een familie.”

Ongebruikelijk is deze ‘familie’ wel: hij bestaat uit zestig leden, waaronder tien werkende jongeren, verspreid over de abdij en de omliggende dorpen. Volgens Ziadé komt er elke week wel een aanmelding binnen van iemand die zich bij de gemeenschap wil aansluiten, maar voor familie-uitbreiding is voorlopig geen plaats: Mariënkroon zit helemaal vol.

Florerend fenomeen

Dat plaatsgebrek reflecteert de populariteit van christelijke leefgemeenschappen in Nederland. Namens de Vereniging Religieuze Leefgemeenschappen deed Anna van Veelen-Blomgren onderzoek naar een fenomeen dat in tijden van ontkerkelijking floreert. “Het opvallendste resultaat van ons onderzoek was in de eerste plaats dat Nederland überhaupt zo veel christelijke leefgemeenschappen telt”, zegt ze.

In ons land zijn meer dan zeventig christelijke leefgemeenschappen actief, waarvan de helft in de afgelopen tien jaar is opgericht. Hoewel er niet onderzocht is of er sprake is van een plotselinge toename van het aantal nieuwe gemeenschappen, lijkt de interesse ervoor wel te groeien.

Van Veelen-Blomgren denkt dat dat met de tijdgeest te maken heeft. Ze verwijst daarbij naar de Amerikaanse socioloog Benjamin Zablocki (1941-2020), die stelde dat de interesse in leefgemeenschappen groeit wanneer vaste patronen komen te vervallen. “Dan gaan mensen op zoek naar nieuwe vormen”, legt Van Veelen-Blomgren uit. “Zelf de wereld veranderen kan niet, maar in een kleine groep kan je wel iets doen.”

Van Veelen-Blomgren, die zelf deel uitmaakt van een gemeenschap in Amstelveen, kenschetst gemeenschapsbewoners als “mensen die hun geloof serieus willen nemen en dat hun hele leven willen laten beïnvloeden, waarbij het consequenties mag hebben voor de keuzes die ze maken. Ze willen er alle dagen van de week mee bezig zijn, niet alleen een paar uur op zondag.”

Gevoel van vernieuwing

Wat haar ook verraste tijdens haar onderzoek was de leeftijd van de gemiddelde gemeenschapsbewoner. “Er zijn relatief veel jongere mensen die in een leefgemeenschap wonen”, zegt ze. “Daaronder valt een grote groep studenten, die vaak ook in specifieke studentengemeenschappen wonen. Daarnaast zijn er veel stellen en jonge gezinnen.”

“Gemeenschappen geven een gevoel van vernieuwing, ik snap dat dat jongeren meer trekt dan een plek in een bestaand klooster”, vervolgt ze. Dat zou ook de reden kunnen zijn waarom leefgemeenschappen meer in trek zijn bij protestantse jongeren dan bij katholieke, denkt de onderzoekster: voor die eerste groep is samenwonen in een christelijke gemeenschap nieuwer dan voor katholieke jongeren, die meestal wel bekend zijn met het kloosterleven.

Delen wordt vanzelfsprekend

De 26-jarige Jean-Marc Ziadé koos bewust voor een plek in een leefgemeenschap. De geboren Luxemburger kwam in mei 2020 in Abdij Mariënkroon wonen, middenin de eerste coronalockdown. “Ondanks de lockdown voelde ik me hier toch één met de anderen: het gemeenschapsgevoel is groot.”

Sinds een maand woont Ziadé niet meer op het terrein van de abdij. Omdat hij ook werkt als evenementenbeheerder voor Mariënkroon gingen werk en privé te veel door elkaar lopen voor hem. Het is overigens een uitzondering dat hij niet alleen in de gemeenschap woonde, maar er ook werkt: de meeste bewoners hebben een baan buiten de abdijmuren. Binnen de gemeenschap doen velen aan vrijwilligerswerk.

Het gemeenschappelijke karakter van Mariënkroon staat keuzevrijheid niet in de weg, aldus Ziadé. “De jongeren hier werken doordeweeks en hebben in het weekend tijd voor ontmoeting. Meestal wordt er iedere avond samen gegeten, maar niets is verplicht. Daarnaast is het gebruikelijk om elke twee weken samen te komen om ervaringen te delen en de diepte in te gaan.”

Het samenleven met andere christenen doet ook veel met je geloofsleven, merkt hij. “De waarden van dialoog en eenheid beïnvloeden je wereldbeeld. Dingen delen wordt heel vanzelfsprekend.” Dat geldt zowel voor het delen van gebruiksvoorwerpen als van gevoelens, legt hij uit: “Als het even minder met je gaat, kan je dat delen, waarbij anderen daar dan ook echt tijd voor hebben. Maar er wordt ook letterlijk gedeeld: de tien bewoners van het jongerenhuis delen samen vijf auto’s.”

Maatschappelijke rol

De meeste leefgemeenschappen zijn allesbehalve in zichzelf gekeerd. Ze zijn juist sterk verbonden met hun omgeving en vervullen een belangrijke maatschappelijke rol: Van Veelen-Blomgren kwam tijdens haar onderzoek allerlei voorbeelden tegen. “Sommige zijn gericht op spirituele zoekers, terwijl andere mensen in nood opvangen of voorzieningen bieden aan de buurt.” In Mariënkroon gebeurt dat door de opvang van vluchtelingen: enkele jaren geleden ving de gemeenschap honderd minderjarige Eritrese en Syrische vluchtelingen op.

Van Veelen-Blomgren denkt dat leefgemeenschappen een waardevolle aanvulling op de kerkelijke structuur in Nederland kunnen zijn. “Omdat ze jongeren trekken zijn ze een goed puzzelstuk voor de toekomst van de Kerk.” De Kerk kan met het beschikbaar stellen van panden investeren in de band met leefgemeenschappen, omdat het vinden van een betaalbare locatie voor groepen een drempel blijkt. “Waar de Kerk inspringt, ontstaat goede uitwisseling. Zo wordt christelijke aanwezigheid op meer plekken mogelijk gemaakt.”