Na twee jaar corona missen kerkgangers het fysiek samenkomen het meest, blijkt uit onderzoek van Actie Kerkbalans. Die behoefte is gegroeid ten opzichte van vorig jaar.

Uit onderzoek van Actie Kerkbalans over kerk zijn in coronatijd blijkt dat kerkgangers het fysieke samenzijn in de kerk het meeste missen. Bijna de helft van de tweeduizend ondervraagde kerkleden geeft aan daar het meest tegenaan te lopen. De wens om fysiek samen te komen is ook sterk gegroeid in vergelijking met vorig jaar, toen Actie Kerkbalans een gelijkaardig onderzoek deed; destijds werd samen zingen nog het meest gemist.

“De kerk voorziet in een behoefte van leden om elkaar te zien, betrokken te zijn bij elkaar, samen het geloof te delen en de sacramenten te vieren. Juist het samen kerk zijn heeft grote waarde”, legt Anna Kruse, woordvoerder van de Nederlandse bisschoppenconferentie, uit. “In coronatijd is dit minder mogelijk. Nu de crisis langer duurt, gaan kerkleden dan ook vooral het contact en de betrokkenheid bij elkaar meer missen.”

Waardering voor digitale mogelijkheden

Verder blijkt uit het onderzoek waardering voor de mogelijkheid tot digitaal vieren, bijvoorbeeld via een livestream. Bijna de helft van de ondervraagden heeft hiervan gebruik gemaakt, waarvan twee derde tevreden is over die manier. Toch geven kerkgangers aan dat ze liever niet digitaal vieren, tenzij het niet anders kan. “Dit laat zien dat kerkleden liever terugkeren naar fysieke samenkomsten zodra de crisis voorbij is”, zegt Kruse.

Wel willen kerkleden de digitale mogelijkheden die tijdens de coronacrisis ontstaan zijn behouden in de toekomst. Onder andere digitaal collecteren, het terugkijken of -luisteren van vieringen en digitaal meeleven zien ze na de pandemie graag terugkeren in hun parochie of gemeente.

Verlangen naar samen zijn

De resultaten van het onderzoek zijn vandaag gepresenteerd op een online persconferentie. Pim Steenbergen van onderzoeksbureau Citisens, dat het onderzoek in opdracht van Actie Kerkbalans heeft uitgevoerd, presenteerde daarbij de resultaten van het onderzoek. Ook Gerard de Korte, bisschop van Den Bosch, en Trinette Verhoeven, predikant van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) waren aanwezig.

Bisschop De Korte ziet dat fysiek samenkomen gemist wordt. “Online vieren wordt tot op de dag van vandaag gewaardeerd, maar mensen verlangen ernaar om weer samen te zijn. In de katholieke Kerk vieren we op zondag de Eucharistie, de werkelijke ontmoeting met Christus in de sacramenten; online gaat dat moeilijk”, zegt hij. “Samen kerk zijn wordt ook na de Mis beleefd, bijvoorbeeld door koffie te drinken.

Zowel de katholieke als de protestantse Kerken zien dat jongeren zwaar lijden onder de lockdowns en maatregelen. “Jongeren zijn de controle en het uitzicht kwijt”, aldus Trinette Verhoeven. “Als Kerk proberen we gemeenten te steunen om jongeren te helpen.”

“Onder jonge mensen zien we veel eenzaamheid”, vult De Korte aan. “Daar ligt een extra reden om te hopen dat de kerken weer open kunnen.”

Minder mensen geven meer

In lijn met het dalende aantal kerkgangers neemt ook het aantal gevers aan Actie Kerkbalans af. Volgens expertisecentrum Kaski van de Radboud Universiteit Nijmegen is het percentage katholieke huishoudens dat bijdraagt sinds 2006 met ruim een kwart gezakt.

De opbrengsten dalen ook, maar wel minder snel, wat dus betekent dat deelnemers aan Actie Kerkbalans meer zijn gaan geven. In 2006 leverde de actie bijna zestig miljoen euro op; tien jaar later is dat bedrag met twaalf miljoen euro gezakt. De bisdommen rapporteren een opbrengstdaling van twee tot vier procent tussen 2019 en 2020. Over de invloed van de coronacrisis op de opbrengsten van Actie Kerkbalans zijn nog geen cijfers beschikbaar.

Jaarlijks terugkerende actie

De respondenten van het onderzoek beantwoordden ook vragen over Actie Kerkbalans zelf. Driekwart van de kerkleden geeft aan Actie Kerkbalans belangrijk te vinden voor het voortbestaan van hun geloofsgemeenschap. Twee op de vijf kerkgangers wil graag inzicht in hoe het ingezamelde geld besteed wordt.

Actie Kerkbalans is een jaarlijks terugkerende actie waarbij kerkgenootschappen hun leden vragen om een financiële bijdrage. In katholieke parochies is de actie goed voor ruwweg een derde tot de helft van de totaalinkomsten van de geloofsgemeenschap, volgens cijfers van de Nederlandse bisschoppenconferentie en dagblad Trouw.

Ook gaf bijna de helft van de respondenten aan bereid te zijn te geven voor een extra Actie Kerkbalans om coronagerelateerde kosten te dekken. In juni vorig jaar werd zo’n extra actie gehouden. De opbrengst daarvan is niet bekend, maar wel blijkt uit het onderzoek dat de geefbereidheid onder kerkgangers groeit door corona.

“Kerkleden zien dat zaken als digitale hulpmiddelen extra geld kosten”, legt onderzoeker Pim Steenbergen uit. “Vooral als het doel concreet is, zijn mensen bereid te geven.”

Katholieke betrokkenheid

Uit het onderzoek blijkt dat protestanten wat meer betrokken zijn dan katholieken bij hun geloofsgemeenschap en daardoor ook een wat grotere bijdrage leveren. “We zien dat mensen nu meer geven”, zegt Verhoeven. “Maar hoe lang houden we dat vol? Hoe lang kunnen we dit aan de mensen blijven vragen?”

Volgens bisschop De Korte is het belangrijk dat katholieke kerkgangers gaan inzien dat hun geloofsgemeenschap van hen afhankelijk is. “Wil je parochie blijven, dan moet je je verantwoordelijkheid nemen. Met name in de zuidelijke bisdommen bestaat nog het idee dat ‘we’ wel katholiek zullen blijven. Maar we blijven alleen katholiek als we bijdragen aan onze Kerk.”

Het onderzoek van Actie Kerkbalans is gehouden onder 1997 leden van de katholieke, protestantse en oudkatholieke Kerken en de evangelische broedergemeente. Aan het onderzoek deden bijna evenveel katholieken als protestanten mee.