Een groeiend aantal jongeren en jongvolwassenen toont interesse voor de katholieke Kerk. De nieuwe katholieken zijn vaak niet gedoopt, hebben diverse achtergronden en melden zich soms uit het niets bij parochies. Is er sprake van een nieuw fenomeen?

Harde cijfers zijn er nog niet, en zoals bisschop Gerard de Korte opmerkt, het is nog te vroeg om over deze ontwikkeling stellige uitspraken te doen. Voor een heropleving zijn de aantallen nog te klein, benadrukt hij in een reactie. Maar de toeloop van het aantal jonge mensen slechts afdoen als toeval of een bevlieging, dat wil de bisschop van ’s-Hertogenbosch niet.

Optimisme

Ook in zijn bisdom is iets opmerkelijks aan de hand: een groeiend aantal jongeren zoekt – soms vanuit het niets – contact met de Kerk. De bemoedigende geluiden zijn een opsteker voor de Nederlandse Kerk, die tijden van krimp, kerksluitingen en parochiefusies doormaakt. De verhalen over het toenemend aantal jonge toetreders circuleren al maanden in de kerkelijke wandelgangen en zijn reden tot voorzichtig optimisme.

In de afgelopen zes maanden heeft kapelaan Cyrus van Vught een duidelijke toename gezien van het aantal mensen dat om het doopsel vraagt. De priester is binnen de Goede Herderparochie te Tilburg belast met de doopvoorbereiding van volwassenen. Met Pasen zijn vier volwassenen gedoopt in zijn parochie, vertelt hij. Dit jaar zullen zes mensen katholiek worden, maar de afgelopen weken hebben zich alweer tien nieuwe kandidaten aangemeld voor de doop.

Verschillende achtergronden

Het gaat volgens Van Vught deels om tieners, maar er zitten ook een aantal dertigers en veertigers tussen. Ze hebben verschillende achtergronden. De meesten van hen hebben een godservaring gehad waar ze op verder willen bouwen, “een ervaring dat God bestaat en naar ze luistert”, legt hij uit. “Een groot deel van deze jongeren heeft een moeilijke tijd achter de rug, of maakt zich zorgen over de toekomst. Dat heeft hen aan het denken gezet.”

Er is bij deze mensen op een gegeven moment een knop omgegaan, zegt Van Vught, waardoor ze contact zochten met de Kerk. Vaak is er sprake van een proces, maar er zitten ook mensen bij die echt van de ene op de andere dag contact leggen. “Ze zijn omgekeerd als een blad aan een boom.”

Wortelen

Wat weten deze mensen van de Kerk en het geloof? Volgens Van Vught zit daar veel verschil in. De een komt redelijk blanco binnen, terwijl de ander via internet veel informatie heeft opgezocht over de Kerk. De priester biedt de nieuwelingen een intensieve doopvoorbereiding aan van een jaar. “Ik laat ze thuis stukjes uit de Bijbel lezen.

Als we dan bij elkaar komen als groep, kunnen ze hun vragen stellen. Je ziet ze echt groeien in het geloof. Langzamerhand vinden ze hun plek binnen de gemeenschap van de Kerk. Het is belangrijk dat ze goed kunnen wortelen in het geloof.”

Plattelandsgebieden

De nieuwe ontwikkeling speelt zich voornamelijk af in grote steden, maar is ook terug te zien in plattelandsgebieden. Tijdens de catechese van de Neocatechumenale Weg in Noord-Scharwoude (bisdom Haarlem-Amsterdam) waren opvallend veel jongeren, schreef bisschop Jan Hendriks onlangs op zijn blog Arsacal.nl.

De catechese is een vorm van geloofsver­die­ping voor pa­ro­chies, legt de lokale pastoor Bruno Sestito uit. Na een catechesereeks van twee maanden kunnen deelnemers een weg beginnen van christelijke inwijding binnen de parochie, in een kleine geloofsgemeenschap. “Vorig jaar heb ik vier volwassenen gedoopt, vooral jongeren, maar er zat ook iemand van zeventig tussen”, zegt Sestito. “Het jaar daarvoor heb ik ook vier mensen gedoopt.”

Toeschouwers

De priester onderhield intensief contact met deze groep, bood hen onder meer een Alphacursus aan, en nodigde ze uiteindelijk uit voor de catechese, waar in totaal zo’n veertig mensen op afkwamen. Sestito ziet dat al drie jaar het aantal nieuwelingen dat contact zoekt met zijn parochie toeneemt. Maar het afgelopen jaar was de toeloop groter. “We zijn toeschouwers van wonderen die de Heer aan het doen is. Hij is deze mensen aan het roepen. Ze hebben allemaal een heel bijzonder verhaal.”

Wat zeggen de cijfers over het mogelijke fenomeen? Sinds 2020 is het aantal volwassendoopsels fors toegenomen, blijkt uit de meest recente cijfers van religie- en expertisecentrum Kaski. In 2020 waren er 175 volwassendoopsels, in 2023 370. Maar bij de toename zijn wel een paar opmerkingen te plaatsen, zegt religiewetenschapper Joris Kregting.

Hard bewijs

Door de coronapandemie waren de aantallen in 2020 lager, omdat kerken een tijdlang gesloten of beperkt geopend waren. Daardoor kunnen de aantallen nu hoger uitvallen, licht Kregting toe. Anderzijds is het opvallend dat het aantal toetredingen in 2023 nagenoeg overeenkomt met het aantal van voor de coronatijd, merkt de wetenschapper op. “Zeker aangezien de andere participatiecijfers, zoals het kerkbezoek, in die periode gedaald zijn.”

Bij cijfers is er onderscheid gemaakt tussen volwassendoop en toetredingen zonder doop. De toetredingen zonder doop zijn de laatste jaren juist sterk afgenomen, blijkt uit het laatste Kaski-rapport, waarin gegevens uit 2023 zijn verzameld. “Pas aan het einde van dit jaar zullen de cijfers uit 2024 verschijnen en krijgen we meer zicht op de trend na corona”, aldus Kregting. “Ik zou iets pas een fenomeen noemen als er hard bewijs is.”

Nazorg

Hoe kunnen parochies de nieuwe katholieken het beste begeleiden? Nazorg in de eerste jaren na de doop blijft een uitdaging, benadrukt pastoor Rafael de Ojeda, die momenteel zes jongvolwassenen voorbereidt op het doopsel. Binnen zijn parochie, die van de Onze Lieve Vrouwekerk in Amsterdam, zijn vorig jaar zestien jongvolwassenen gedoopt of katholiek geworden.

“Het doopsel lost niet alle problemen op. Het geeft ons houvast, maakt ons kinderen van God, maar wij komen het lijden en onze vragen iedere dag tegen.”

Dat is ook de reden waarom het volgens Sestito belangrijk is om een gemeenschap te bieden aan deze nieuwe katholieken, waarin zij samen met anderen stapsgewijs worden gevormd in het geloof. “Wanneer een kind geboren wordt, heeft het een gezin nodig om te groeien. Zo is het ook met het geloof. Er is een groeiende behoefte in de maatschappij om ergens bij te horen, iets waardoor je je familie van elkaar voelt. Tegelijkertijd is er behoefte aan diepgang en zingeving.”

KN publiceert deze week meer artikelen over dit onderwerp, zoals interviews met jongeren die contact opnamen met de Kerk en een rondgang langs de Nederlandse bisdommen.