Het Jezusbeeld uit de kerststal van het Brabantse dorp Heesch leek door vandalisme onherstelbaar beschadigd. De negentigjarige Joke Franken en haar dochter slaagden er toch in om het beeld vakkundig te restaureren.

Ergens tussen Kerstmis en Nieuwjaarsdag was het weer raak in Heesch: de beeldengroep van de kerststal in het centrum was voor het zoveelste jaar op rij beschadigd. Dit keer was het kindje Jezus slachtoffer van vandalen: het hoofd van het beeld lag in vier stukken en in de kribbe zat een groot gat.

Tegenover het Brabants Dagblad verklaarde Peter van Moorselaar van De Drie Leliën, de werkgroep die de kerststal verzorgt, dat het hoofdje eruitzag “alsof vandalen ermee gevoetbald hebben.” Bij gebrek aan cameratoezicht is het vrijwel onmogelijk om verhaal te halen op de daders. In het interview sprak Van Moorselaar ook de vrees uit voor het kostenplaatje: herstel van kind en kribbe zou zomaar eens honderden euro’s kunnen gaan kosten, schatte hij.

Creatieve duizendpoot

Tegen alle verwachtingen in is het beeld weer gerepareerd, maar honderden euro’s heeft het niet gekost. Dat heeft Heesch te danken aan Joke Franken uit Oss, die met hulp van haar dochter Marijke het beeld en de kribbe in hun oorspronkelijke staat heeft teruggebracht. “Ik vond dat ik dit moest doen”, vertelt Franken. “Ik wilde laten zien dat er niet alleen slechte mensen in de wereld zijn.”

Franken is met recht een creatieve duizendpoot te noemen. Ze heeft gewerkt als docente beeldende vorming, schildert iconen, maakt bronzen beelden en restaureert sinds enkele jaren ook heiligenbeelden: ze heeft onder meer voor een klooster in Megen en voor de Grote Kerk van Oss al beelden hersteld.

Daarom was ze volgens een vriendin de aangewezen persoon om de reparatie van het Jezusbeeld uit Heesch op zich te nemen. “Ze drukte de telefoon in mijn handen en ik belde met Peter van Moorselaar om af te spreken dat ik zou proberen het beeld te herstellen.”

Herstelpogingen

Dat bleek echter nog niet zo makkelijk – zelfs niet voor Franken. Ze werkt gewoonlijk met gipsen beelden, maar de Jezus uit de kerststal bleek van kunststof gemaakt te zijn: het herstellen daarvan vraagt om een heel andere aanpak. Het hoofd was al eens vaker losgeraakt; het ongedaan maken van de vorige herstelpoging bleek al een forse uitdaging.

“Het beeld zat helemaal vol cement gegoten in een poging om hoofd en romp aan elkaar te houden, met een inmiddels verrotte stok ertussen”, vertelt Franken. “Ik ben dagen bezig geweest om dat cement eruit te krijgen.”

Zie de fotogalerij voor enkele beelden uit het werkproces. Bladeren tussen de foto’s kan met de pijltjes rechts en links.

Foto’s: Joke Franken

Het hoofd zelf had ze redelijk gauw weer gelijmd, maar het terug op de nek plaatsen was nog niet zo makkelijk. Een poging om de smalle aanhechtingsstrook van de nek met gips te verbreden mislukte. “Ik was eigenwijs, want gips en kunststof gaan niet samen.” Uiteindelijk hielp haar dochter Marijke om het hoofd met epoxy (een soort kunsthars) aan het lichaam te hechten en het gat in de kribbe te repareren.

Werkgroep De Drie Leliën heeft het gerestaureerde beeld nog niet gezien: deze week wordt het beeld opgehaald. Zelf is Franken wel te spreken over het resultaat, als is ze als zelfverklaarde perfectionist “nooit helemaal tevreden.” Een van de wangen van het beeld toont een litteken dat ze niet helemaal weg heeft kunnen krijgen. “Maar dat is symbolisch ook wel mooi, de breuklijn lijkt op een traan.”

Voorwerp met geschiedenis

“Het is een ‘doorleefde’ Jezus”, zegt dochter Marijke, die vindt dat haar moeder goed werk geleverd heeft. “Je mag het best zien dat voorwerpen een geschiedenis hebben. Het geeft niet dat het niet als nieuw is.”

Volgens Marijke is het feit dat mensen haar moeder weten te vinden met beelden die restauratie behoeven een positief teken voor de waardering van erfgoed. “Het verrast me dat als mensen weten dat iemand heiligenbeelden kan repareren, dat ze dan ook komen. Dat laat zien dat er veel behoefte is om die beelden te herstellen. Er is dus nog steeds belangstelling voor oude beelden.”

Of er ook een verband tussen haar artistieke werkzaamheden en het geloof bestaat, daar staat Franken over het algemeen niet zo bij stil. “Ik denk dat er wel een gelovig aspect aan zit. Ik ben tenslotte in gedachten bij dat waar ik mee bezig ben”, legt ze uit. “Ik ben altijd met heilige dingen bezig, daar voel ik me happy bij.”