Wat begon als een parochietentoonstelling is in veertig jaar tijd uitgegroeid tot een verzameling van duizenden voorwerpen en documenten die het verhaal van katholieken in Friesland vertellen. Het Archief- en Documentatiecentrum voor RK Friesland viert deze maand een heuglijk jubileum.
In 1981 vierde de Maria ten Hemelopnemingparochie in Wytgaard, een plaatsje bij Leeuwarden, haar 350-jarig bestaan. Dat jubileum werd onder meer gevierd met een tentoonstelling, waarvoor parochianen werden uitgenodigd om religieus getinte voorwerpen aan te dragen. Aan die oproep werd zo massaal gehoor gegeven dat na afloop het idee ontstond om een dorpsarchief te beginnen.
Die plannen evolueerden gaandeweg tot een centrum voor tastbare herinneringen aan de kerkgeschiedenis van de hele provincie; op 1 mei 1984 werd uiteindelijk het Archief- en Documentatiecentrum voor RK Friesland (ADRKF) opgericht.
Vandaag staat de organisatie, die tegenwoordig in Bolsward huist, daar uitgebreid bij stil, met onder meer een Mis en de presentatie van een jubileumboek.
Van bidprentjes tot liturgische kleding en van brieven tot kerststallen: de collectie van het archief is enorm. Volgens de digitale catalogus gaat het om zo’n 3500 voorwerpen. Daarnaast beheert de organisatie 175 archieven van katholieke organisaties en instellingen, met daarin enkele tienduizenden documenten.
Die voorwerpen en documenten liggen niet ongezien in kasten stof te vangen; ze worden juist gebruikt om het verhaal van katholiek Friesland door te geven, vertelt priester Henk Nota, de oorspronkelijke initiatiefnemer en huidige bestuursvoorzitter van het ADRKF.
“Vooral in de zomer willen veel Friese kerken een mooie tentoonstelling in huis hebben, om mensen naar de kerk te krijgen en de kerk van binnen te laten zien. Wij leveren dan bijvoorbeeld materiaal dat te maken heeft met Maria of met kloosters.” Ook geven de vrijwilligers van het archief geregeld lezingen op parochieavonden.
Volgens Nota wordt er veel gebruik gemaakt van de diensten van het ADRKF. “Op dit moment staat vooral het Titus Brandsma-familiearchief in de belangstelling. Er is veel vraag naar foto’s en andere documentatie.”
Het archief van de familie van Titus Brandsma, die in 1881 als Anno Sjoerd Brandsma in het Friese Ugoklooster geboren werd, is voor Nota persoonlijk een van de bijzonderste collecties van het ADRKF. Zo bevat dat familiearchief bijvoorbeeld de laatste brief die Titus schreef vanuit concentratiekamp Dachau, waar hij in 1942 werd vermoord. “Het familiearchief bestaat uit honderden brieven, kaarten en foto’s”, vertelt Nota. “Sinds de heiligverklaring van Titus Brandsma merken we dat de aandacht voor Titus is toegenomen. We krijgen veel meer bezoek.”
“Titus is natuurlijk vooral in Friesland, maar ook in de rest van Nederland inmiddels toch wel iemand die we als een voorbeeld kunnen stellen”, vervolgt hij. “Met heel veel ontzag werd daar over gesproken, met eerbied. Titus heeft ook heel veel gedaan voor de emancipatie van Friesland en de Friese taal. Hij heeft veel voor Friesland betekend.”
Al veertig jaar draait het ADRKF op een vaste ploeg van toegewijde vrijwilligers. “We zijn ooit begonnen met één of twee vrijwilligers, maar inmiddels werken er acht mensen bij ons. Die komen zich iedere woensdag de hele dag inzetten.”
“Voldoende donateurs houden is op dit moment wel een punt van zorg.”
Tweet dit!
Op woensdagen is het centrum van het archief open voor bezoekers en mensen die het archief nodig hebben voor onderzoek. Dankzij de inzet van deze vrijwilligers wordt het archief nog altijd gedragen: “Daar hebben we absoluut niet over te klagen; qua bezetting en qua belangstelling staan we er heel goed voor.”
Financieel staat het ADRKF er minder goed voor. Het archief, dat sinds zijn ontstaan van donateurs afhankelijk is geweest, voelt de gevolgen van de ontkerkelijking en de vergrijzing in de portemonnee.
Met name het verdwijnen van de kloosters hakt erin voor het archief, dat oorspronkelijk in het Mater Dei-klooster van de zusters van liefde in Wytgaard was gevestigd. “In 1984 begonnen wij met het aanschrijven van ordes en congregaties om mee te werken aan de opbouw van ons archief”, vertelt Nota.
“De meeste leverden informatie over uit Friesland afkomstige religieuzen, maar enkele steunden ons ook financieel. Omdat de kloosters bijna overal opgeheven zijn, komt er minder geld binnen. Voldoende donateurs houden is op dit moment wel een punt van zorg.”
Mocht het archief ooit moeten sluiten, dan gaat de collectie echter niet verloren. In dat geval worden de verzamelingen ondergebracht bij erfgoedinstelling Tresoar in Leeuwarden of bij museum De Tiid in Bolsward.
Maar zo ver is het nog niet: eerst wordt het jubileum gevierd. Dat gebeurt in aanwezigheid van onder meer bisschop Ron van den Hout en Arno Brok, commissaris van de koning in Friesland. “Natuurlijk vieren we ook een Mis uit dankbaarheid”, zegt Nota. “Dat mag uiteraard niet ontbreken.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
