Het beroemde beeld van de ‘Zoete Moeder’ van Den Bosch is nog ouder dan gedacht. Het stamt al uit de dertiende eeuw, en niet uit de veertiende eeuw zoals altijd werd aangenomen. Dat blijkt uit een onderzoek van de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL). Rekening houdend met de leeftijd verkeert het eikenhouten devotiebeeld in goede conditie. 

Vorig jaar verliet het beeld van Onze Zoete Lieve Vrouw van Den Bosch voor het eerst in 165 jaar voor langere tijd de Sint-Janskathedraal. Er waren zorgen over de toestand van het geliefde Mariabeeld. Het was noodzakelijk beschadigingen en loszittende verflagen te herstellen. Bovendien moest er nader onderzoek worden gedaan met behulp van de nieuwste technologische mogelijkheden.

De Broederschap van Onze Lieve Vrouw, die zich inzet voor het onderhoud van de Mariakapel in de Sint-Jan, onthult bij monde van de aan de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL) verbonden expert Arnold Truyen, een aantal ‘geheimen’ die in het onderzoek aan het licht zijn gekomen. De Broederschap en de SRAL beantwoorden in een persverklaring vier vragen over de Zoete Moeder:

1. Hoe oud is het beeld?

“Het Mariabeeld wordt op stilistische gronden gedateerd tussen 1270 en 1310. Het is mogelijk ontstaan in het Maas-/Rijngebied.”

2. Is het waar dat het diverse keren is overgeschilderd?

“Op de röntgenopnames van het gezicht van Maria zijn diverse beschadigingen zichtbaar in de verflaag, waaronder op het voorhoofd. Ook is te zien dat delen van de haarpartijen in het verleden zijn bijgewerkt. Zo is op een röntgenopname te zien dat de uiteinden van vishaakjes gebruikt zijn om oorbellen aan het Mariabeeld te bevestigen. Onder de huidige verflaag zijn, ook met het blote oog, nog oudere restanten van verf zichtbaar, met name op de wangen van Maria en het Kind. De huidige laag op het gezicht van Maria is enigszins vlekkerig. Dat komt door partiële overschilderingen die in het verleden op sommige plaatsen nogal grof zijn aangebracht en waarbij de kwaststreek goed zichtbaar is.”

3. Heeft het beeld bijzondere schade opgelopen?

“Tijdens onderzoek uitgevoerd met een stereomicroscoop kon worden vastgesteld dat onder de verflagen op het hoofd en kleding van Maria het hout op enkele plaatsen verkoold is. Dit moet het gevolg zijn van brand. De verbranding is niet diep doorgegaan, maar het hout is op deze plaatsen wel zwart gekleurd en enigszins verkoold. Deze ontdekking onderschrijft een passage uit het Mirakelboek. Volgens gegevens uit het inleidende gedicht van dit geschrift zou er in mei 1382 een felle brand zijn geweest in de Mariakapel. De troon en de mantel van het beeld verbrandden geheel, evenals een beeld van Maria Magdalena en een kandelaar naast het beeld van St. Jan. Het beeld van Maria werd door enkele mensen uit het vuur gered en geblust. Het was gehavend, maar werd in vier uur tijd weer bijgeschilderd en opgeknapt. In een grote processie werd het beeld daarna weer in de kapel geplaatst.”

4. Is het beeld toekomstbestendig?

“Rekening houdend met de leeftijd verkeert het beeld in goede conditie. Vorig jaar zijn scheuren op diverse plaatsen gevuld met balsahout en state of the art vulmiddelen. Losse verflagen zijn vastgezet. Eveneens is de neus van Maria, een reparatie uit het verleden, geretoucheerd waardoor de kleur van de neus beter past bij het gezicht van Maria.

Punt van aandacht blijft de beschildering. De verflaag is fragiel; dun en hard waardoor deze tijdens stoten, vastpakken, schuren van mantel of andere materialen gemakkelijk kan beschadigen (afsplinteren). Daarom blijft de grootst mogelijke voorzichtigheid geboden, vooral bij het verkleden en verplaatsen van het beeld.”

Meer informatie over de reis en het herstel van het beeld is te vinden op de website van de Broederschap van Onze Lieve Vrouw.