In tegenstelling tot een eerdere verklaring blijkt jezuïet Marko Rupnik niet één, maar twee keer van misbruik beschuldigd te zijn geweest. Zijn orde bevestigt dat Rupnik twee jaar geleden tijdelijk werd geëxcommuniceerd vanwege een eerdere veroordeling.
De mozaïeken van de Sloveense jezuïet Marko Rupnik bestaan uit duizenden kleine steentjes. Het beeld van de gevierde kunstenaar is in korte tijd in evenzoveel stukjes uiteengespat, nadat in twee weken tijd bleek dat hij van twee gevallen van geestelijk en seksueel misbruik beschuldigd is.
Op 6 december werd duidelijk dat het Vaticaanse Dicasterie voor de Geloofsleer in 2021 een klacht over Rupnik had ontvangen. De jezuïet zou tijdens retraites in een Sloveens vrouwenklooster een zuster geestelijk en seksueel misbruikt hebben. Er werd een onderzoek opgestart, maar dat werd in oktober 2022 gesloten omdat de zaak inmiddels verjaard zou zijn.
De jezuïetenorde, die Rupnik bij de start van het onderzoek al preventief geschorst had, besloot de orde de schorsing te handhaven op basis van de in het onderzoek gepresenteerde feiten. Dat houdt in dat Rupnik geen biecht mag horen of mensen geestelijk mag begeleiden, maar hij mag wel de Mis vieren en kunst maken.
Op 14 december bleek echter dat dat niet het volledige verhaal is. Toen bevestigde Arturo Sosa, generaal-overste van de jezuïeten, wat Italiaanse media kort daarvoor naar buiten hadden gebracht: dat Rupnik in 2019 ook beschuldigd werd van misbruik van een andere vrouw. Het Vaticaan had hem na een onderzoek dat tot 2020 liep schuldig bevonden en hem daarop geëxcommuniceerd.
Rupnik bleek een gewijde vrouw waarmee hij seksueel actief was geweest, in de biecht absolutie te hebben geschonken. Een zogenaamde ‘absolutie van een medeplichtige’ is volgens de kerkelijke wetten een zeer ernstig vergrijp. Een priester die daaraan schuldig bevonden wordt, wordt automatisch geëxcommuniceerd.
Deze excommunicatie kan alleen ongedaan gemaakt worden wanneer de priester zijn misdaad toegeeft en boete doet. Dat heeft Rupnik ook gedaan, bevestigde Sosa op 14 december: “De schuldige moet zijn fout erkennen en berouw tonen. Hij [Rupnik] heeft dat gedaan.” Momenteel is Rupnik dus geschorst, maar niet geëxcommuniceerd.
Automatische excommunicaties hoeft de Kerk volgens het canoniek recht niet openbaar te maken, maar het volledige gebrek aan transparantie rond misbruik door een zeer prominente geestelijke – Rupniks mozaïeken zijn wereldberoemd en onder meer te zien in Lourdes en het Vaticaan – staan in het licht van een beklagenswaardige kerkelijke traditie.
Dat blijkt alleen al uit de wijze waarop het misbruik door Rupnik aan het licht kwam. Beide beschuldigingen werden door Italiaanse media aan het licht gebracht, waardoor het Vaticaan en de jezuïeten gedwongen waren daarop te reageren. De persconferentie van 14 december was niet speciaal georganiseerd om vragen over Rupnik te beantwoorden, maar was het traditionele persmoment van de jezuïetenorde in aanloop naar Kerstmis. Het zal niemand verbazen dat die persconferentie volledig gedomineerd werd door het nieuws over de kunstenaar.
Op de persconferentie legde Sosa uit dat Rupniks excommunicatie verzwegen werd in de eerste verklaring van de jezuïeten omdat “het twee verschillende zaken betrof”. Eerder hield Sosa nog vol dat zijn orde verder niets had stilgehouden over Rupnik. Ook sprak hij de eerdere verklaring van de jezuïeten tegen toen hij op de persconferentie zei dat Rupnik geschorst was vanwege de klacht van 2019, niet vanwege die van 2021.
De jezuïetenorde, die volgens Sosa de procedures “nauwgezet” volgden, wilden geen feiten verzwijgen, legde hij uit, maar vonden het tegelijkertijd belangrijk om “wegen te openen die leiden naar genezing” van de slachtoffers en om Rupnik de kans te geven zijn fouten te erkennen en goed te maken. Volgens de generaal-overste is het aanhouding van Rupniks schorsing een zwaardere maatregel dan het kerkrecht vereist.
Het Dicasterie voor de Geloofsleer verzwijgt ondertussen waarom de verjaringslimiet in Rupniks zaak niet geschrapt is, terwijl dat in andere misbruikzaken wel vaak gebeurt. Zeker gezien het feit dat de beschuldigde al eerder veroordeeld bleek voor een soortgelijke zware overtreding. Het dicasterie reageert niet op persvragen, aldus het internationale persbureau AP, maar verwijst vragen door naar Vaticaanse perswoordvoerders, die op hun beurt naar de jezuïetenorde doorverwijzen.
Op de persconferentie van 14 december kreeg Sosa ook de vraag wat paus Franciscus over de zaak weet en of hij ingegrepen heeft. Sosa antwoordde daarop dat hij “zich kan voorstellen” dat de prefect van het verantwoordelijke dicasterie, de jezuïet Luis Ladaria, de paus op de hoogte van de zaak heeft gebracht.
De weinig doortastende aanpak van Rupniks zaken bewijzen ook dat de Kerk nog een lange weg te gaan heeft in de aanpak van misbruik van volwassen vrouwen door geestelijken. Sosa gebruikte bijvoorbeeld niet één keer de term “slachtoffer” voor de vrouwen die door Rupnik misbruikt zijn. Hij bleef herhalen dat de kunstenaar “fouten” had gemaakt en dat de jezuïeten toegewijd zijn aan het “genezen van de wonden”.
Volgens geschatte cijfers zijn volwassen vrouwen vier keer zo vaak slachtoffer van misbruik door mannelijke geestelijken dan minderjarigen. Vrouwen die misbruik melden, worden echter nog vaak beschuldigd van het ‘verleiden’ van priesters, aldus Sara Larson, woordvoerder van een organisatie voor katholieke misbruikslachtoffers. Misbruik wordt volgens haar ook vaak gebagatelliseerd als een “foutje” door een priester, terwijl er niet wordt stilgestaan bij het trauma dat misbruik kan veroorzaken.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
