De Pauselijke Commissie voor de Bescherming van Minderjarigen constateert in haar eerste jaarverslag dat de aanpak van misbruik de goede kant opgaat, maar dat de reputatie van de Kerk nog te vaak voorrang krijgt op het leed van slachtoffers. Nieuwe voorstellen moeten dat veranderen.

Kardinaal Sean O’Malley, voorzitter van de Pauselijke Commissie die misbruik moet bestrijden, benadrukte bij de presentatie van het jaarverslag op 29 oktober nog eens de schuldbewustheid van de Kerk tegenover misbruikslachtoffers: “Jullie lijden en wonden hebben onze ogen geopend voor het feit dat wij als Kerk hebben gefaald in de zorg voor slachtoffers, dat we jullie niet hebben verdedigd en dat we hebben geweigerd jullie te begrijpen toen jullie ons het meest nodig hadden.”

Hoewel het jaarverslag dat hij presenteerde in opdracht van de paus is ontstaan, erkende ook O’Malley het gevoel dat ‘weer een rapport’ alleen maar bijdraagt aan de papierberg en niet aan een oplossing. “We hopen dat dit rapport zal helpen om de toezegging te garanderen dat deze gebeurtenissen nooit meer zullen voorkomen in de Kerk.”

‘Instituut hervormen’

Het honderd pagina’s tellende rapport is bedoeld om vast te stellen waar de Kerk nu staat op het gebied van misbruik en wat er in de toekomst nog moet gebeuren. Een groot deel van die informatie is verzameld door onderzoek naar allerlei kerkelijke entiteiten, van bisdommen en religieuze ordes tot Vaticaanse dicasteries en caritasinstellingen. Daarnaast bevat het rapport ook aanbevelingen voor de toekomst.

Volgens commissielid Maud de Boer-Buquicchio, een Nederlandse advocaat die van 2014 tot 2020 de speciale VN-rapporteur voor de handel in en seksuele uitbuiting van kinderen was, moet de Kerk een proces van bekering doormaken. Daar zijn vier dingen voor nodig: de waarheid vertellen, gerechtigheid nastreven, genoegdoening geven en garanderen dat misbruik niet meer voorkomt. “Met andere woorden: het instituut moet hervormd worden”, aldus De Boer-Buquicchio.

Encycliek

De Pauselijke Commissie heeft een aantal aanbevelingen geformuleerd, waarvan de interessantste de oproep tot een encycliek over misbruik is. Een encycliek is een pauselijke tekst over de leer van de Kerk met groot gezag; de Commissie hoopt dat daarmee “de theologisch-pastorale visie op de waardigheid van het kind en mensenrechten in relatie tot misbruik” bevorderd wordt.

Verder stelt de Commissie voor om slachtoffers meer transparantie te geven over de status van hun proces en de status van hun vermeende misbruiker. Ook zou er een “efficiënte procedure” moeten komen “voor ontslag of verwijdering uit het ambt van kerkleiders” die schuldig zijn bevonden aan misbruik of het toedekken daarvan.

Tik op de vingers

Wat in het rapport ontbreekt, zijn harde cijfers over hoe vaak misbruik wereldwijd voorkomt in kerkelijke kringen. In het rapport staat dat dat deels komt door “een gebrek aan tijd en capaciteit”, maar ook omdat betrouwbare gegevens niet in alle landen beschikbaar zijn. Niet alle bisschoppen die een vragenlijst hebben gekregen, hebben hun huiswerk gedaan. De Pauselijke Commissie zet daarom in op ad limina-bezoeken, de werkbezoeken die bisschoppen om de zoveel jaar aan Rome moeten afleggen, om de gaten op te vullen.

Een positieve trend die uit het rapport blijkt, is dat bisschoppen en religieuze ordes en congregaties steeds beter gaan samenwerken om misbruik tegen te gaan. In Nederland gebeurt dat ook: de bisdommen en de ordes en congregaties die hier actief zijn, hebben hun misbruikaanpak voor een groot deel gezamenlijk ingericht.

Tegelijkertijd is er op andere vlakken nog volop werk aan de winkel. Zo krijgt het Dicasterie voor de Geloofsleer een tik op de vingers omdat het verwerken van misbruikzaken te langzaam gaat. Ook moet er meer gebeuren om online misbruik aan te pakken en is er meer vorming nodig om geestelijken te laten helpen bij de bestrijding van misbruik. Verder constateert het rapport dat het beschermen van de reputatie van de Kerk vaak nog voorrang krijgt boven het ondersteunen van slachtoffers en overlevenden.