Journalistiek onderzoek wijst erop dat er in Polen ten tijde van het communistische regime mogelijk tot wel 1.100 mensen slachtoffer zijn geworden van seksueel misbruik binnen de katholieke Kerk. “Deze bevindingen roepen de vraag op of een correctie van het imago van de Kerk in communistische tijden nodig is.”
Vorige week verscheen in het Poolse dagblad Rzeczpospolita een onderzoek door Tomasz Krzyzak en Piotr Litka naar de omvang van seksueel misbruik binnen de Kerk tussen 1944 en 1989. Daaruit komt een schatting van bijna 1.100 slachtoffers en zo’n 300 daders, waarbij het om zowel geestelijken als voor de Kerk werkzame leken gaat.
Krzyzak en Litka doken voor hun onderzoek in de publiekelijk toegankelijke archieven van het communistische bewind, dat tot 1989 de dienst uitmaakte in Polen. Daar vonden ze 121 misbruikzaken die door staatsrechtbanken onderzocht werden. In 72 gevallen werd de dader veroordeeld; anderen wisten straf te voorkomen door met de geheime dienst te collaboreren.
De journalisten voegden de zaken uit het staatsarchief bij de gevallen die reeds bekend waren van kerkelijke onderzoeken uit 2019 en 2021. Het aantal van 1.100 slachtoffers moet opgevat worden als een ruwe schatting, gebaseerd op het statistische gegeven dat een gemiddelde misbruiker vier tot vijf slachtoffers maakt.
“Deze bevindingen roepen de vraag op of een serieuze correctie van het imago van de Kerk in communistische tijden nodig zal zijn”, reageert jezuïet Adam Zak, coördinator van kinderbeschermingszaken namens de Poolse bisschoppenconferentie, in Rzeczpospolita. Hij benadrukt dat de Kerk door het toedekken van misbruik “heeft gefaald in de missie die Jezus haar heeft toevertrouwd”.
Slechts één van de 72 door de staat veroordeelde geestelijken werd uit het priesterambt gezet; eveneens werd één veroordeelde seminarist uit het seminarie weggestuurd. “Anderen werden op geen enkele manier gestraft door hun kerkelijke oversten”, vertelt Krzyzak aan OSV News.
Enkele veroordeelde priesters zijn na de val van het communisme zelfs geëerd als ‘door het regime onderdrukten’, aldus de journalist: “Sommigen worden door heel het land op plaquettes geprezen.”
“Decennialang zijn we blind geweest voor het lijden van de getroffenen. Ik wil me daarvoor nogmaals verontschuldigen”, schrijft aartsbisschop Wojciech Polak van Gniezno, afgevaardigde van het Bureau voor Kinderbescherming van de Poolse bisschoppenconferentie, in een verklaring op 18 mei. “Ik hoop dat het onderzoek van onafhankelijke deskundigen de Kerk in Polen zal helpen om eerlijk met het verleden om te gaan.”
“Het is noodzakelijk om de kennis die deze journalisten onthuld hebben te combineren met de kerkelijke archieven, wat een vollediger beeld zal geven van hoe de Kerk met misbruik omging”, vertelt Piotr Studnicki, de priester die namens de Poolse bisschoppenconferentie verantwoordelijk is voor de bescherming van minderjarigen.
“In al deze gruwelijke gegevens is één ding hoopvol – dat we nu weten hoe belangrijk het is om primair vanuit het perspectief van de slachtoffers te kijken”, vervolgt hij.
Het feit dat journalisten in deze zaak hebben gedaan wat de Kerk had moeten doen, doet Studnicki denken aan wat paus Franciscus heeft geschreven in zijn apostolische exhortatie Evangelii Gaudium, legt hij uit. “Soms wijst de bisschop als een herder zijn volk uit de weg, maar soms, zoals de paus schrijft, zal hij de kudde moeten volgen en die toestaan nieuwe wegen in te slaan”, zegt Studnicki. “Dit is precies wat er gebeurd is.”
In april publiceerde Rzeczpospolita een peiling waaruit bleek dat 58 procent van de Polen vindt dat de Kerk niet genoeg doet om de slachtoffers van seksueel misbruik door geestelijken bij te staan. Volgens Studnicki zijn er sinds het kerkelijke onderzoek uit 2019 al verschillende initiatieven opgezet om slachtoffers beter te helpen, maar “het onder ogen komen van een pijnlijk verleden” is nog niet gelukt.
“De Kerk kent trots en schaamte, zoals elke gemeenschap,” zegt hij. “We zijn trots op veel van onze heldhaftige priesters. Maar voor velen zijn we beschaamd, en we dragen verantwoordelijkheid voor de toekomst. Als we die niet omarmen, betekent dat alleen dat we de waarheid ontlopen.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.