De mogelijke verkoop van middeleeuwse manuscripten kwam de zusters van de abdij Marienthal in het Duitse Ostritz op veel kritiek te staan. De abdis spreekt van een “shitstorm”, maar blijft erbij: hoe spijtig ook, de verkoop is nodig om het voortbestaan van het eeuwenoude klooster veilig te stellen. Een bijrol is er voor de Maastrichtse kunstbeurs TEFAF: zal een uiterst kostbaar gebedenboek daar te zien zijn?
Een van de voor verkoop genomineerde manuscripten is namelijk het zogeheten Marienthaler Psalter, een rijk verlucht middeleeuws gebedenboek. Het is miljoenen euro’s waard, volgens één schatting zelfs vijf miljoen.
Dat weten we doordat de cisterciënzerinnen van Marienthal een aantal van hun boeken liet taxeren. Ze zitten namelijk in financiële problemen, en geen geringe, zegt abdis Elisabeth Vaterodt tegen persbureau KNA: het in 1234 gestichte klooster wordt volgens haar in zijn voortbestaan bedreigd.
De problemen begonnen met een overstroming van de nabijgelegen Neisse in 2010. Die veroorzaakte veel schade en maakte een grote restauratie van het klooster noodzakelijk. De zusters moesten daar uit eigen zak anderhalf miljoen euro aan bijdragen, maar dat bedrag liep op tot vijf miljoen.
Sindsdien benadrukt het klooster volgens Vaterodt richting bisdom en overheid dat er zonder extra steun een einde dreigt te komen aan acht eeuwen onafgebroken aanwezigheid van de cisterciënzerinnen in het in Saksen gelegen Ostritz.
De financiële nekslag was de coronapandemie, vertelt ze in een interview met katholisch.de. In normale jaren dekken inkomsten uit het gastenverblijf en de abdijwinkel de jaarlijkse onderhoudskosten van 500.000 euro, maar twee jaar vol lockdowns legden die geldstroom te lang droog.
Op zoek naar middelen “om de economische situatie te stabiliseren”, restte de zusters “uiteindelijk niets anders dan over de verkoop van waardevolle boeken uit het kloosterbezit na te denken”, schrijft Vaterodt in een verklaring op de kloosterwebsite.
Daarbij is niet over een nacht ijs gegaan, benadrukt ze: er is toestemming voor de verkoop verkregen van zowel het Vaticaan als de cisterciënzerinnen-orde. Het enige doel “van de geplande verkoop van enige boeken was om het klooster economisch veilig te stellen”.
Toen het nieuws over de mogelijke verkoop uitlekte, was Saksen echter even te klein. “Het was wel een storm die over het klooster woei”, blikt de zuster terug. “Buiten het klooster zou men wel van een shitstorm spreken.”
Het verwijt van historici, politici en anderen komt erop neer dat ze vinden dat de zusters Saksisch historisch erfgoed verkwanselen. De zusters bestrijden dat: ze zijn zich bewust van de waarde van de manuscripten en zouden die ook het liefst voor het klooster behouden. Ze zien op dit moment echter simpelweg geen andere optie dan verkoop.
Met gevoel voor ironie merkt de abdis op: “U kunt er zeker van zijn dat wij de betekenis van het Psalter kennen en we hebben het immers ook eeuwenlang bewaard en beschermd. Ik moet echter ook een keer zeggen: in de afgelopen decennia heeft het boek hier bij ons in de bibliotheek gelegen, zonder dat iemand zich ervoor interesseerde. In zoverre verwondert de publieke ophef me nu toch een beetje.”
Hoe dan ook werd aanvankelijk onderhandeld met de deelstaat Saksen, die het erfgoed met een aankoop voor de regio zou kunnen behouden. De 1,2 miljoen euro die Saksen volgens de abdis bood, ligt echter duidelijk onder de geschatte waarde van het Psalter.
Hoewel de zusters en de deelstaat beide zeggen open te staan voor verdere onderhandelingen, is de huidige status ervan onduidelijk.
Dát er nog altijd over verkoop gesproken wordt, staat overigens buiten kijf. Dat bevestigt zowel de abdis als de Zwitserse kunsthandelaar Jörg Günther, die door de zusters is ingeschakeld.
Desgevraagd spreekt hij berichten tegen dat de zusters na alle ophef de rem op de verkoop zouden hebben gezet: “Wij hebben een exclusief contract met de zusters, dat doorloopt. Wij zijn momenteel actief in onderhandeling over een verkoop van het Marienthal Psalter.” Op de vraag of de onderhandelingspartner de deelstaat Saksen is, wil hij niet antwoorden.
Günther neemt overigens eind juni deel aan de gerenommeerde Maastrichtse kunstbeurs TEFAF. Even ontstond de indruk dat het Psalter daar te zien zou zijn. Navraag leert dat dat niet het geval is.
Bij dit alles hebben de zusters overigens de hoop op een last minute wondertje, waarbij zowel de boeken als het klooster behouden blijven, nog niet opgegeven, schrijft de abdis in haar verklaring: “Daarvoor willen we ons inzetten en we hopen vele medestanders te vinden.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
