Tijdens de algemene audiëntie van 16 maart sprak paus Franciscus over barmhartigheid en troost.

Beste broeders en zusters, goedemorgen,

In het boek van de profeet Jeremia worden de hoofdstukken 30 en 31 “het boek van de vertroosting” genoemd, omdat in die hoofdstukken de barmhartigheid van God wordt voorgesteld met alle capaciteit die zij in zich heeft om het hart te openen van hen die de hoop verloren hebben. Vandaag willen ook wij naar deze boodschap van vertroosting gaan luisteren.

De goedheid van de Heer

Jeremia richt zich tot de Israëlieten die zijn gedeporteerd naar een vreemd land en hij voorspelt de terugkeer naar hun vaderland. Deze terugkeer is een teken van de oneindige liefde van God, die zijn kinderen niet verlaat, maar zorg voor hen draagt en hen redt.

De verbanning was voor Israël een verwoestende ervaring geweest. Zij hadden getwijfeld aan het geloof, want in een vreemd land, zonder tempel, zonder eredienst, nadat zij hun land hadden zien verwoesten, was het moeilijk om nog te geloven aan de goedheid van de Heer.

Dit doet me denken aan ons buurland Albanië, dat na zoveel vervolging en verwoesting er in is geslaagd te herrijzen en op te staan in waardigheid en in geloof. Zoveel hadden de Israëlieten in de verbanning ook geleden.

Een soort ballingschap ervaren

Wij kunnen soms ook een soort ballingschap ervaren, als de eenzaamheid, het lijden, de dood ons doen denken dat wij door God verlaten zijn. Hoe vaak hebben we deze woorden niet gehoord: “God is mij vergeten”: dat zijn mensen die lijden en zich verlaten voelen.

En hoeveel van onze broeders en zusters leven in deze tijd niet een reële en dramatische situatie van ballingschap, ver van hun vaderland, met in hun ogen nog de beelden van de puinhopen van hun huizen, met in het hart de angst en vaak bovendien het verdriet wegens het verlies van hun geliefden?

Landen die hun deuren openen

In deze gevallen kan men zich afvragen: waar is God? Hoe is het mogelijk dat zoveel lijden mannen, vrouwen en onschuldige kinderen treft? En als zij dan ergens willen binnengaan, worden de deuren voor hen gesloten. En dan staan zij daar, aan de grens, omdat zoveel deuren en zoveel harten zich voor hen hebben gesloten.

De vluchtelingen van tegenwoordig lijden kou, zij hebben geen voedsel en zij kunnen nergens binnen, zij voelen zich niet ontvangen. Ik vind het zo fijn om te horen dat er landen zijn, leiders, die hun harten en hun deuren openen!

God is niet afwezig

De profeet Jeremia geeft ons een antwoord om mee te beginnen. Het volk in ballingschap zal kunnen terugkeren en zijn land kunnen terugzien en de barmhartigheid van de Heer kunnen ervaren.

Dat is de grote aankondiging van de vertroosting: God is niet afwezig, ook niet vandaag in deze dramatische omstandigheden, God is nabij, en doet grote dingen van redding voor hen die op hem vertrouwen.

Woorden van liefde

We moeten niet toegeven aan de wanhoop, maar ervan verzekerd blijven dat het goede het kwade overwint en dat de Heer alle tranen zal drogen en ons van alle angst zal bevrijden. Daarom leent Jeremia zijn stem aan Gods woorden van liefde voor zijn volk:

“Hij zei Mijn liefde voor u duurt eeuwig,
Ik blijf u altijd gunstig gezind. Israël, Ik richt u weer op.
Uw jonge vrouwen slaan weer op de tamboerijn
en gaan vrolijk dansen” (31,3 – 4).

De Heer is trouw, hij zal ons niet aan de verslagenheid overlaten. God bemint met een eindeloze liefde, die zelfs door de zonde niet kan worden geremd, en dankzij hem is het mensenhart vervuld van vreugde en troost.

Troostende droom

De troostende droom van de terugkeer naar het vaderland zet zich voort in het woord van de profeet, die over hen die terug zullen keren naar Jeruzalem, zegt:

“Zingend trekken zij naar de hoogten van Sion,
stralend van vreugde om de goede gaven van de HEER,
om het koren, de most en de olie, de schapen en de runderen.
Ze voelen zich als een besproeide tuin die het nooit aan water ontbreekt” (31,12).

Rivier vol water

In vreugde en dankbaarheid zullen de bannelingen terugkeren naar Sion, zij zullen de heilige berg beklimmen naar het huis van de Heer, en zo zullen zij weer opnieuw gezangen en gebeden aanheffen tot de Heer die hen heeft bevrijd.

Deze terugkeer naar Jeruzalem en naar hun eigendommen wordt omschreven met een werkwoord dat letterlijk betekent “toevloeien, stromen”. Het volk wordt gezien als in een paradoxale beweging, als een rivier vol water die naar de hoogte van Sion omhoog stroomt, terugkerend naar de top van de berg. Een gedurfd beeld om uit te drukken hoe groot de barmhartigheid van God is!

Overwinning van het leven

Het land dat het volk had moeten verlaten, was ten prooi gevallen aan vijanden en veranderd in een woestijn. Nu echter herleeft het en bloeit het weer op. En de bannelingen zelf zullen zijn als een besproeide tuin, als vruchtbare grond. Israël, teruggekeerd in het vaderland van zijn Heer, beleeft de overwinning van het leven over de dood en van de zegening over de vervloeking.

Volheid van de vreugde

En zo wordt het volk door God gesterkt en getroost. Dat woord is belangrijk: getroost! De naar huis teruggekeerden ontvangen het leven uit een bron die hen om niet water schenkt.

Op dit moment aangekomen kondigt de profeet de volheid van de vreugde aan, en zoals steeds verklaart hij in de naam van God:

“Hun droefheid verander Ik in blijdschap,
Ik troost hen en geef hun vreugde na verdriet” (31,13).

De psalm zegt ons dat wanneer zij terugkeren in het vaderland, om hun monden glimlachen spelen; het is zo’n grote vreugde! Dat is de gave die de Heer ons allemaal wil schenken, met zijn vergeving die ons doet omkeren en ons met hem verzoent.

Het hart dat zich bekeert

De profeet Jeremia heeft ons deze boodschap verkondigd, waarbij hij de terugkeer van de bannelingen voorstelt als een groot symbool voor de vertroosting van het hart dat zich bekeert. De Heer Jezus, van zijn kant, heeft die boodschap van de profeet tot voltooiing gebracht. De werkelijke en radicale terugkeer uit de ballingschap is het vertroostende licht na de duisternis van de geloofscrisis, dat met Pasen werkelijkheid wordt, in de voltooide en definitieve hoop op de liefde van God, de barmhartige liefde die vreugde schenkt, vrede en het eeuwige leven. (Vert. BR)