Het is bijna een mini-encycliek, de videoboodschap van de paus waarin hij oproept tot een “diepgaande hervorming van de economie” en tot het creëeren van werk dat “in essentie menselijk is”.

De paus stuurde zijn lange online videoboodschap in het Spaans toe aan de deelnemers aan de 109e Internationale Conferentie over Werk, die vandaag plaatsvindt in Genève. In de video roept Franciscus de Kerk en de regeringsleiders op om met een goede oplossing te komen voor degenen die zich “aan de randen van de arbeidsmarkt” bevinden, in het bijzonder na de coronapandemie.

Gevaarlijk en smerig werk

Zo spreekt hij over migranten en kwetsbare werknemers die, samen met hun gezinnen, “uitgesloten blijven van nationale gezondheidsprogramma’s, preventieprogramma’s, zorgbehandelingen, maar ook van financiële bescherming en psychosociale diensten”.

Ook wijst hij erop dat werk voor heel veel dagloners, migranten, tijdelijke krachten en vooral veel vrouwen “gevaarlijk, smerig en vernederend is”.

Schade door de pandemie

De paus somt in de video ook de schade op die het gevolg is van het “gebrek aan sociale zorg”, vooral na de coronacrisis: almaar toenemende armoede, werkloosheid, een haperende instroom van jongeren op de arbeidsmarkt, uitbuiting van kinderen, mensenhandel, grotere blootstelling van zieken en ouderen aan infecties.

Vervolgens richt hij zijn blik specifiek op de vrouwen, vooral de straatverkoopsters en zij die werken in de huishouding. Zij worden bovenmatig getroffen door de impact van het coronavirus, zegt hij: “Omdat ze hun kinderen niet naar de opvang kunnen sturen, worden deze kinderen blootgesteld aan grotere gezondheidsrisico’s, omdat hun moeders ze mee moeten nemen naar hun werkplek of ze alleen thuis moeten laten.”

Geweld tegen vrouwen

Ook hekelt Franciscus de extreme omstandigheden waar vrouwen in sommige landen mee te maken hebben gehad tijdens de pandemie. Natuurlijk, zegt hij, zijn er ook “aanzienlijke verbeteringen” op het gebied van de vrouwenrechten. Maar het “beschamende geweld”, slavernij, en de ongelijke toegang tot fatsoenlijke banen en leiderschapsrollen zijn nog altijd niet uitgeroeid.

De paus roept in de video ook op het recht op vakbondsvorming te respecteren. Ook zegt hij te hopen op “een grondige hervorming van de economie”, want “een samenleving kan niet vooruitgaan door zich af te zonderen”. Het risico is namelijk dat we “aangevallen worden door een virus dat nog erger is dan corona”: dat van de “egoïstische onverschilligheid” die de zwaksten opoffert op het “altaar van de vooruitgang”.

Zorgzaamheid is nodig

Volgens de paus is er één enkele, simpele handeling nodig: “zorgzaamheid”. Elk bedrijf zou zich dagelijks moeten afvragen “of het voor zijn werknemers zorgt”. Ook spreekt Franciscus over de vele culturen in de wereld, te beginnen bij de inheemse culturen, die nog te vaak gemarginaliseerd worden. “Elk volk heeft zijn eigen cultuur en we moeten die respecteren zoals die is.” Hij benadrukt dat culturen elkaar juist kunnen verrijken.

Aan het einde van de videoboodschap herinnert hij eraan, zoals hij ook al deed in zijn encycliek Fratelli Tutti, dat op het recht op privé-eigendom een ‘sociale hypotheek’ rust. En hij doet tot slot een dringende oproep aan politici, vakbondsmensen en ondernemers: kijk uit voor de kanker van corruptie: “Uw verantwoordelijkheid is groot, maar het goede dat u kunt bereiken is nog groter.” (Vertaling Susanne Kurstjens)