Paus Franciscus heeft vandaag drie documenten gepubliceerd met maatregelen en richtlijnen ter bescherming van “minderjarigen en kwetsbare mensen” binnen Vaticaanstad, de Romeinse curie en het vicariaat Vaticaanstad.

“De bescherming van minderjarigen en kwetsbare mensen maakt integraal deel uit van de evangelische boodschap die de Kerk en al haar leden wereldwijd verspreiden. Christus zelf vertrouwde ons de zorg voor en bescherming van de kleinsten en meest weerlozen toe.”

De aanhef van paus Franciscus nieuwste motu proprio over de bescherming van minderjarigen is helder. Ze verklaart zijn sterke toewijding bij het onder ogen zien van de moeilijke situatie van het misbruik van minderjarigen binnen de Kerk.

Aangekondigd tijdens de ‘misbruiktop’

Hoewel gedateerd op 26 maart, verscheen het motu proprio vandaag, op het middaguur. Tegelijkertijd verschenen een wet op bescherming van minderjarigen en kwetsbare mensen in de staat Vaticaanstad, en richtlijnen voor de bescherming van diezelfde groepen binnen het vicariaat Vaticaanstad, het deel van het bisdom Rome dat Vaticaanstad beslaat.

De drie nieuwe maatregelen – die op 1 juni van kracht worden enkel van toepassing zijn op de Romeinse curie en de staat Vaticaanstad – werden een maand geleden tijdens de laatste briefing van de ‘misbruiktop’ aangekondigd door pater Federico Lombardi, de moderator van de top.

Het motu proprio is het enige document dat een handtekening van de paus behoeft, maar paus Franciscus besloot alle drie de teksten te tekenen. Het toont hoezeer dit specifieke onderwerp hem aan het hart gaat.

‘Bewustzijn van de plicht misbruik te rapporteren’

In het motu proprio drukt de paus zijn wil uit om “het institutionele raamwerk en dat van de regelgeving verder te versterken om misbruik van kinderen en kwetsbare mensen te voorkomen en te bestrijden”.

Franciscus maakt ook negen “wensen” duidelijk over hoe omgegaan moet worden met zaken en hoe er gezorgd moet worden voor de slachtoffers en hun families. De wellicht belangrijkste wens is dat “iedereen zich bewust is van de plicht om misbruik aan de bevoegde autoriteiten te rapporteren en met hen samen te werken in preventie en bestrijding”.

Opmerkelijk

Met het document legt de paus zes verschillende dingen vast. Ten eerste dat de bevoegde juridische instanties van de staat Vaticaanstad, ook strafrechtelijke jurisdictie hebben over misdaden tegen minderjarigen en kwetsbare mensen. Dat omvat niet alleen seksuele misdaden en misbruik, maar ook fysieke mishandeling. Vergrijpen die van nu af volgens de nieuwe wet – en dit is het opmerken waard – ex officio worden vervolgd, dat wil zeggen: ook als er geen klagende partij is. Dit verwijst niet naar het kerkelijk recht, maar naar het Vaticaans strafrecht.

Verjaringstermijn verlengd

Een andere zeer belangrijke regeling van de paus verlengt de verjaringstermijn voor deze vergrijpen naar twintig jaar. Die termijn loopt “in het geval van een vergrijp tegen een minderjarige van de afsluiting van zijn achttiende levensjaar”. Tot nu toe bedroeg de verjaringstermijn in Vaticaanstad vier jaar.

Het tweede punt dat het motu proprio vastlegt is de verplichting tot rapporteren. Die gaat vergezeld van een straf voor ambtenaren die verzuimen misbruik waarvan zij op de hoogte zijn, bij de Vaticaanse justitie aan te geven. Uiteraard blijft het biechtgeheim onschendbaar.

Andere regelingen betreffen de slachtoffers, die “geestelijke, medische en sociale” zorg wordt geboden, “waaronder therapeutische en psychologische noodhulp”. Ook wordt vastgelegd dat bij het selecteren en aannemen van personeel voor de Romeinse curie en aan de Heilige Stoel verbonden instellingen – waaronder vrijwilligers – “de geschiktheid van de kandidaat om met kinderen en kwetsbare mensen om te gaan, moet worden vastgesteld”.

Kort maar specifiek

De richtlijnen mogen kort lijken wanneer ze naast vergelijkbare teksten van sommige bisschoppenconferenties worden gelegd. Maar het is nodig eraan te denken dat er in het Vaticaan slechts twee parochies zijn, en er slechts enkele tientallen mensen wonen. Aan de andere kant zijn de richtlijnen erg specifiek. Zo wordt bijvoorbeeld vastgelegd dat mensen die in het Vaticaan werken, “altijd zichtbaar moeten zijn voor anderen wanneer zij in de aanwezigheid van minderjarigen zijn”.

De belofte is gehouden. Ondanks de kritiek die op de misbruiktop volgde dat de Heilige Stoel van de lijn van zero tolerance zou wegdrijven, tonen deze maatregelen dat zij het probleem van misbruik serieus onder ogen ziet. En dat is niet alles, aangezien de Congregatie voor de Geloofsleer een vademecum over het onderwerp zal uitgeven, dat is gericht aan de wereldwijde Kerk.