Het Vaticaan en China hebben een voorlopig akkoord ondertekend over de benoeming van bisschoppen.

Dat maakte de persvoorlichter van het Vaticaan, Greg Burke, zaterdag bekend. De deal is een belangrijke stap naar de eenwording tussen de officiële Chinese Kerk en de ondergrondse. Alle Chinese katholieken zullen vanaf nu bisschoppen hebben die zowel door China als het Vaticaan zijn erkend.

“Het doel van de overeenkomst is niet van politieke, maar van pastorale aard”, lichtte Burke toe. Volgens hem staat het akkoord de gelovigen toe om bisschoppen te hebben die in volle overeenstemming met Rome zijn, maar tegelijkertijd ook zijn erkend door de Chinese autoriteiten.

Twee kerken

Dat was tot op heden niet het geval. In de afgelopen decennia vormde de benoeming van bisschoppen een belangrijk struikelblok voor de relaties tussen China en het Vaticaan. De Heilige Stoel wees op het feit dat alleen de paus bisschoppen kon benoemen. Dit was voor de Chinese regering geen optie, waardoor zich twee verschillende kerken ontwikkelden in China: de ‘ondergrondse’ en de bovengrondse (Chinese Katholieke Patriottische Vereniging), die zelf haar bisschoppen benoemde.

Excommunicatie opgeheven

Kort na het nieuws over de deal werd ook bekend dat paus Franciscus zeven Chinese bisschoppen die door de Chinese autoriteiten waren benoemd heeft erkend. Die waren door de Heilige Stoel geëxcommuniceerd, omdat zij tegen de wil van de paus waren gewijd.

Omstreden

De gesloten overeenkomst is volgens sommige katholieken omstreden. Sinds het aantreden van de Chinese president Xi Jinping en de explosieve groei van het christendom, probeert de communistische partij strakke greep te krijgen op alle godsdiensten. Die worden getolereerd voor zover zij de idealen van de partij ondersteunen, menen critici.

Door de gesloten deal zouden de ondergrondse katholieken feitelijk worden geïncorporeerd in de Chinees Patriottische Vereniging.

Kardinaal Zen

De emeritus-aartsbisschop van Hongkong, kardinaal Joseph Zen, is mordicus tegen de deal die hij bestempelde als “uitverkoop van de katholieken”. In een interview met persbureau Reuters (20 september) zei Zen dat de Staatssecretaris van het Vaticaan, kardinaal Pietro Parolin, zou moeten aftreden. “Ik denk dat hij geen geloof heeft. Hij is slechts een goede diplomaat in een erg seculiere, wereldlijke zin. Ze geven de kudde over aan de wolven. Het is een ongelooflijke verraad.”

Totalitair regime

Eerder dit jaar publiceerde Zen een eigen, opmerkelijk openhartige brief. Daarin vroeg de 86-jarige kardinaal zich onder meer af hoe er sprake kan zijn van een “wederzijdse” dialoog met een totalitair regime. “Of je capituleert of je aanvaardt vervolging, blijf jezelf trouw.”

“Denk ik dat het Vaticaan de katholieke Kerk in China verraadt? Ja, vast en zeker, als het doorgaat in deze richting die duidelijk is geworden uit alles wat zij de laatste jaren en maanden heeft gedaan”, aldus Zen.

‘De goede richting’

Het Vaticaan heeft de tekst van het akkoord niet openbaar gemaakt en ook geen verdere details verstrekt over de inhoud ervan. Parolin omschrijft de deal als “een stap voorwaarts. We zijn niet zo naïef om te denken dat vanaf nu alles goed zal gaan, maar het lijkt erop dat dit de goede richting is.”

In een videoboodschap zei de Vaticaanse Staatssecretaris dat de paus de Chinese katholieken oproept om elkaar “concrete broederlijke tekens van verzoening” te tonen, om zo “misverstanden uit het verleden en zelfs recente spanningen te overwinnen”.

Parolin stelt verder dat op dit moment “eenheid, vertrouwen en nieuwe drijfkracht” is geboden. “Het is noodzakelijk goede herders te hebben, die erkend zijn door de opvolger van Petrus – de paus – en door de legitieme civiele autoriteiten. Wij geloven – wij hopen- dat het akkoord een instrument zal zijn om deze doelstellingen te halen, met medewerking van allen.”

Veto van de paus

De Heilige Stoel zou volgens ingewijden wel inspraak hebben bij de benoeming van Chinese bisschoppen. Ook mag de paus een veto uitspreken over kandidaten.

CNS meldt dat toekomstige Chinese bisschoppen op diocesaan niveau zullen worden gekozen, door middel van een democratisch kiessysteem. De resultaten daarvan worden naar Peking verzonden, zodat de autoriteiten die kunnen beoordelen. De Chinese regering zou vervolgens een kandidaat aan het Vaticaan voorstellen.

Eigen onderzoek

De Heilige Stoel zou dan eigen onderzoek doen naar de voorgestelde kandidaat, met de mogelijkheid om die af te wijzen. In dat geval zouden “beide partijen een dialoog beginnen. Peking zou dan eventueel een nieuwe kandidaat voordragen”, aldus America magazine, een door jezuïeten gerunde tijdschrift.

In 1949 verbrak China de diplomatieke banden met het Vaticaan, toen het communistisch regime de macht overnam. Dit leidde tot het ontstaan van een eigen patriottische kerk. (KN/CNS)