Paus Franciscus sloot zondag in Bari de Mediterrane synode af en waarschuwde meermaals voor de dreiging van nationalisme. “Ik hoor dingen die angst en haat zaaiden in de jaren dertig van de vorige eeuw.”

Franciscus was voor de slotdag van de synode, die woensdag begon, naar Bari gekomen. Daar hoorde hij wat de 58 deelnemers aan de ontmoeting hadden besproken en nam hij het slotdocument in ontvangst.

In de basiliek van Sint-Nicolaas zei de paus blij te zijn met de synode over de Middellandse Zee, omdat hij daarin een kans zag voor dialoog “om zo bij te dragen aan het opbouwen van vrede in deze cruciale regio in de wereld”.

Instabiliteit en oorlog

Franciscus voegde eraan toe dat het Middellandse Zeegebied momenteel “geschaad wordt door talloze brandhaarden van instabiliteit en oorlog, zowel in het Midden-Oosten, als in verschillende landen in Noord-Afrika, tussen verschillende etnische of religieuze groepen”.

“En laten we ook het nog altijd onopgeloste conflict tussen Israël en de Palestijnen niet vergeten, waar oneerlijke oplossingen voor dreigen te worden gevonden, die weer een voorbode kunnen zijn van nieuwe crises”. Het was niet moeilijk om hierin een verwijzing te zien naar het plan van president Trump om de Amerikaanse ambassade in Israël te verplaatsen van Tel Aviv naar Jeruzalem.

Angst voor populisme

De paus had het echter niet alleen gemunt op Trump, maar zei ook : “Ik word bang als ik luister naar de toespraken van sommige leiders van nieuwe vormen van populisme en ik dingen hoor die angst en haat zaaiden in de jaren dertig van de vorige eeuw.”

Franciscus voegde eraan toe: “Het doel van elke humane samenleving blijft de vrede, want je kunt zeggen dat er geen alternatief is voor vrede, voor niemand.” De paus herinnerde eraan dat “de retoriek van de strijd tussen beschavingen enkel dient om geweld te rechtvaardigen en haat te voeden”.

De paus riep iedereen ook op om zijn “stem te verheffen en overheden te vragen de minderheden en de godsdienstvrijheid te beschermen”.

Duizenden gelovigen luisterden mee naar de gepassioneerde woorden van de paus via grote schermen die buiten de basiliek hingen. Zij hoorden Franciscus zeggen dat de Middellandse Zee “de zee is van gemengde culturen” en dus “cultureel gezien altijd open heeft gestaan voor de ontmoeting, de dialoog en de wederzijdse inculturatie”.

Vooroordelen overwinnen

Als land grenzen aan deze zee is dus geen nadeel, maar juist “een buitengewone kans”, zei de paus. “Laten we niet toestaan dat er door toedoen van een nationalistische geest een tegenovergestelde overtuiging wordt verspreid.”

“Alleen door dialoog kunnen we elkaar ontmoeten, vooroordelen en stereotypes overwinnen, uitwisselen en onszelf beter leren kennen. Door dialoog en dat andere woord dat ik vandaag heb gehoord: samenzijn.”

Nieuwe theologie

Franciscus zei daarbij te vertrouwen op de nieuwe generaties en onderstreepte dat er behoefte is aan “het uitwerken van een theologie van opvang en dialoog, die de bijbelse leer herinterpreteert en in vernieuwde vorm aanbiedt”.

Na zijn toespraak bad paus Franciscus bij het graf van Sint-Nicolaas. Daarna ging hij naar de Corso Vittorio Emanuele waar meer dan veertigduizend mensen op hem wachtten voor de Mis en het angelusgebed in de openlucht.

Extremisme

Tijdens zijn preek riep hij op tot naastenliefde. “Heb je vijanden lief en bid voor degenen die je vervolgen. Dat is het nieuwe dat het christendom brengt, dat is het christelijke verschil maken. Bidden en liefhebben: dat is wat we moeten doen.”

De paus was duidelijk: “De Heer is niet halfzacht te werk gegaan, Hij heeft geen compromissen gesloten; Hij heeft van ons de uiterste naastenliefde gevraagd. Het is de enige legale vorm van christelijk extremisme: het extremisme van de liefde.” (Vert. Susanne Kurstjens)