Tijdens de algemene audiëntie van 6 april blikte paus Franciscus terug op zijn recente bezoek aan Malta, dat hij om drie redenen een cruciale plek noemde.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

Afgelopen zaterdag en zondag was ik op Malta. Het was een apostolisch bezoek dat al een tijd lang op het programma stond; twee jaar geleden werd die reis door corona en de gevolgen daarvan uitgesteld.

De wereld leefbaarder maken

Niet veel mensen weten dat Malta al heel vroeg het Evangelie ontving, ook al is het een eiland midden in de Middellandse Zee. Hoe dat komt? Omdat de apostel Paulus schipbreuk leed vlak bij de Maltese kust, maar door de voorzienigheid gered werd met alle anderen op het schip, meer dan 270 mensen. In het boek Handelingen van de Apostelen staat dat de Maltese bevolking al die mensen opving, “buitengewoon vriendelijk” staat er (Hand. 28,2). Dat is belangrijk, dus vergeet het niet: “buitengewoon vriendelijk.”

Ik koos precies die woorden als motto voor mijn reis, omdat die aangeven welke weg we moeten gaan, niet alleen als het gaat om migranten, maar in het algemeen. Om van de wereld een meer broederlijke, leefbare plek te maken, en de wereld te behoeden voor een ‘schipbreuk’ die ons allemaal bedreigt, omdat we allemaal – zo hebben we geleerd – in hetzelfde schuitje zitten. Malta ligt in dat opzicht op een cruciale plek.

Cruciale plek vanuit geografisch opzicht

In de eerste plaats vanuit geografisch opzicht, vanwege de plek van het eiland centraal in de zee die tussen Europa en Afrika ligt, maar waar ook Azië aan ligt. Malta is een soort ‘windroos’ waar volkeren en culturen elkaar kruisen. Het is een perfect punt om 360 graden in de rondte het hele Middellandse Zeegebied te observeren.

Vandaag de dag wordt er vaak gesproken over geopolitiek, maar helaas overheerst de logica van de strategieën van de machtigste staten die hun eigen belangen najagen door het gebied van hun economische, ideologische of militaire invloed uit te breiden. Dat zien we ook in de oorlog.

Logica van respect en vrijheid

Malta vertegenwoordigt in dit opzicht het recht en de macht van de ‘kleintjes’, van de kleine landen die echter rijk zijn aan geschiedenis en cultuur en die een andere logica zouden moeten nastreven: die van respect en vrijheid. De logica van respect en vrijheid, van verschillen die samen kunnen gaan, in plaats van de overheersing van de meest machtigen.

Dat laatste zien we nu gebeuren. En niet op één plek, maar op veel andere plekken… Na de Tweede Wereldoorlog heeft men getracht het fundament te leggen voor een nieuw verhaal van vrede, maar helaas, hebben we niets geleerd en gaat het oude verhaal van concurrerende wereldmachten maar door. En in de huidige oorlog in Oekraïne, zien we de impotentie van de Verenigde Naties.

Cruciale plek voor migratie

Malta ligt ook op een cruciale plek wat betreft migratie. In het opvangcentrum Johannes XXIII heb ik talloze migranten ontmoet, die op het eiland zijn aangekomen na een verschrikkelijke reis. We moeten niet moe worden naar hun getuigenissen te luisteren, want alleen zo kun je de vervormde blik die vaak door de massamedia wordt gedeeld, doorbreken, en de gezichten, verhalen, verwondingen, dromen en hoop van al die migranten leren kennen.

Iedere migrant is uniek: geen nummer, maar een persoon. Iedere migrant is uniek, net zoals wij. Iedere migrant is een mens met zijn eigen waardigheid, wortels en cultuur. Ieder van hen is drager van een rijkdom die oneindig groter is dan de problemen die hij of zij met zich meebrengt. En laten we niet vergeten dat Europa ontstaan is door migratie.

Natuurlijk, opvang moet georganiseerd worden, dat klopt. Opvang moet beheerd worden, maar eerst, veel eerder nog, moet opvang samen geregeld worden, op internationaal niveau. Want migratie kan niet enkel herleid worden tot een noodsituatie; het fenomeen is een teken van onze tijd. En als zodanig moet het gezien en geïnterpreteerd worden.

Laboratorium van vrede

Migratie kan een teken van conflict worden, of een teken van vrede. Dat hangt af van hoe wij het opvatten, het hangt af van ons. Degene die op Malta het opvangcentrum Johannes XXIII heeft opgericht, heeft de christelijke weg gekozen en daarom is het Peace Lab genoemd: laboratorium van vrede.

Maar ik zou willen zeggen dat Malta in zijn geheel een laboratorium van vrede is! Het hele land en de houding ervan is een laboratorium van vrede. En het land kan deze missie volbrengen als ze uit haar wortels het sap van broederschap, mededogen en solidariteit put. De Maltese bevolking heeft deze waarden samen met het Evangelie ontvangen en dankzij het Evangelie zal men in staat zijn die levend te houden.

Cruciale plek voor de evangelisatie

Daarom ben ik, als bisschop van Rome, afgereisd om dit volk te bevestigen in het geloof en in de eenheid. Ten derde ligt Malta namelijk ook op een cruciale plek vanuit het oogpunt van de evangelisatie. Vanuit Malta en vanuit Gozo, de twee bisdommen van het land, zijn heel veel priesters en religieuzen, maar ook lekengelovigen, vertrokken om het christelijk getuigenis over de hele wereld te verkondigen.

Het is alsof het verblijf van de apostel Paulus de missie in het DNA van de Maltese bevolking heeft achtergelaten! Daarom was mijn bezoek er vooral een van dankbaarheid, dankbaarheid aan God en aan zijn heilige gelovige volk op Malta en Gozo.

Maar ook daar waait de wind van de secularisatie en de wereldwijde pseudocultuur van consumentisme, neokapitalisme en relativisme. Ook daar is het dus tijd voor nieuwe evangelisatie.

Net als mijn voorgangers bezocht ik de grot van de apostel Paulus en dat bezoek was als het putten uit de bron, opdat het Evangelie in Malta weer mag opbloeien met de oorspronkelijke frisheid en de erfenis van volksgeloof mag herleven.

Maria brengt ons terug naar het wezenlijke

Dat werd ook gesymboliseerd door het Mariaheiligdom van Ta’ Pinu op het eiland Gozo, waar een intense gebedsviering plaatsvond. Daar voelde ik het hart van de Maltese bevolking kloppen, het volk dat zoveel vertrouwen heeft in hun heilige Moeder.

Maria brengt ons altijd terug naar het wezenlijke, naar de gekruisigde en verrezen Christus, naar zijn barmhartige liefde. Maria helpt ons de vlam van het geloof te doen herleven door het vuur van de Heilige Geest aan te wakkeren, die de blijde verkondiging van het Evangelie van generatie op generatie bezielt, want het is de vreugde van de Kerk om te evangeliseren!

De roeping van de Kerk

Laten we de uitspraak van paus Paulus VI niet vergeten: het is de roeping van de Kerk om te evangeliseren; de vreugde van de Kerk om te evangeliseren. Laten we dat niet vergeten, want het is de mooiste definitie van de Kerk.

Ik wil van deze gelegenheid gebruik maken om nogmaals mijn dank te betuigen aan de president van de Republiek Malta, die zo hoffelijk en broederlijk is geweest: dank aan hem en aan zijn familie; aan de Minister-President en aan de andere burgerlijke autoriteiten, die mij zo vriendelijk hebben ontvangen. Dank ook aan de bisschoppen en aan de hele kerkgemeenschap, aan de vrijwilligers en aan allen die mij in gebed hebben vergezeld.

Wij zaaien, maar God doet groeien

Ik mag niet vergeten het opvangcentrum voor migranten Johannes XXIII te vermelden: de Franciscaanse broeder die er aan het hoofd staat, pater Dionisio Mintoff, is 91 jaar oud en werkt er nog steeds, met behulp van het bisdom. Hij is een voorbeeld van apostolische ijver en liefde voor migranten, waaraan vandaag zoveel behoefte is.

Met dit bezoek hebben wij gezaaid, maar het is de Heer die het doet groeien. Moge zijn oneindige goedheid overvloedige vruchten van vrede en alle goeds schenken aan het dierbare Maltese volk! Dank aan de Maltese bevolking voor jullie ontvangst, zo menselijk, zo christelijk. Dank jullie wel. (Vertaling Susanne Kurstjens)