In de Congolese hoofdstad Kinshasa had paus Franciscus een indrukwekkende ontmoeting met slachtoffers van het geweld dat het oosten van het land teistert. “Luister naar de schreeuw van hun bloed, luister naar de stem van God.”

Een machete, een houten stok, een bijl, een militair uniform. Voor vrouwen en mannen in het oosten van de Democratische Republiek Congo brachten zij het kwaad waaronder zij leden: littekens, verminking, verkrachting, onthoofding van familieleden en vele andere gruwelen. Gisteren werden diezelfde voorwerpen instrumenten van vergeving, toen ze onder een houten kruisbeeld werden geplaatst in de hal van de apostolische nuntiatuur in Kinshasa. Hier vond een van de belangrijkste gebeurtenissen plaats van de reis van paus Franciscus naar Congo. De langverwachte reis, gepland voor juli 2022, wordt nu ingehaald, samen met zijn tweede stop in Zuid-Soedan.

Balsem voor niet genezen wonden

In Congo kwam de paus een balsem brengen voor een land dat eind jaren negentig al vier miljoen doden kende. Het conflict hier was het grootste sinds de Tweede Wereldoorlog. De niet genezen wonden die het land in de loop der jaren opliep, bestaan uit oorlogen waarin een etnische dynamiek verweven is. Er werd gestreden om land en macht, vooral met buurland Rwanda, met ernstige schendingen van de mensenrechten tot gevolg. Tegenwoordig zijn 120 guerrillagroepen met elkaar in gevecht. Boven dit alles zweven nog nationale en internationale belangen, vooral in verband met de mijnbouw.

De paus zag gisteren de slachtoffers van dit alles. Zij kwamen in hun traditionele kleding uit Bunia, Beni-Butembo, Masisi, Rutshuru, Bukavu, Uvira en vooral Goma. Die stad stond op Franciscus’ vorige reisprogramma, maar door veiligheidsproblemen werd de stop daar geannuleerd.

Maar als de paus niet naar Goma kan komen, komt Goma naar de paus, als deel van deze kleine groep in de nuntiatuur. Onder hen waren voornamelijk vrouwen, die Franciscus verwelkomden met een lied. Een lied van hoop, die Bijoux, Ladislas en anderen ondanks alles niet hebben verloren.

Onuitsprekelijk geweld

Ladislas Kambale Kombi zag hoe zijn vader door gewapende groepen in het oosten van het land met een machete in stukken werd gehakt. Het hoofd werd in een mand gelegd. “’s Nachts kan ik niet slapen. Het is moeilijk om zo’n kwaad, zo’n dierlijke brutaliteit te begrijpen”, zei hij tegen de paus.

Bijoux Mukumbi Kamala was niet in staat te spreken. Zij liet een metgezel haar verslag voorlezen van het onuitsprekelijke geweld dat zij onderging, namelijk de voortdurende verkrachtingen, waardoor ze zwanger werd. De tweeling was gisteren bij haar. De kleine jongen ‘stoorde’ de mensen door te proberen de voor het evenement meegebrachte bongo’s te bespelen.

Nog anderen deelden hun eigen rauwe en gruwelijke getuigenissen met de paus. Franciscus luisterde met gesloten ogen en zijn hoofd naar beneden, altijd in stilte. Toen sprak hij: “Door het onmenselijke geweld dat je met eigen ogen hebt gezien en aan den lijve hebt ervaren, ben je geschokt. Er zijn geen woorden, er zijn alleen tranen.”

Verontwaardiging

En in naam van God veroordeelde de paus op krachtige wijze het geweld, de slachtpartijen, de verkrachtingen, de verwoesting en bezetting van dorpen en de plunderingen die nog steeds plaatsvinden in Congo. Ook veroordeelde hij “de bloedige, illegale exploitatie van de rijkdommen van dit land, evenals de pogingen om het land te fragmenteren om het te beheren”.

“Het vervult ons met verontwaardiging”, zei de paus, “te weten dat de onveiligheid, het geweld en de oorlog die zoveel mensen op tragische wijze treffen, op schandelijke wijze worden aangewakkerd, niet alleen door externe krachten, maar ook van binnenuit om belangen en voordelen te behalen.”

Hij vroeg God de harten te bekeren van hen die “wrede wreedheden begaan die de hele mensheid te schande maken!”, en de ogen te openen “van hen die ze sluiten of zich afwenden van deze gruwelen”.

Gehuild en gebeden

De sfeer in de nuntiatuur was bijna die van een religieuze plechtigheid. Niemand applaudisseerde, zelfs niet voor de krachtige oproepen van de paus; niemand sprak. Er werd alleen gehuild en gebeden voor de miljoenen mensen die van de ene dag op de andere hun huis moesten verlaten, die lijden onder zeer ernstige mensenrechtenschendingen, die moeilijk te helen wonden oplopen.

Het zijn de vruchten van een “oorlog ontketend door een onverzadigbare zucht naar grondstoffen en geld, die een gewapende economie voedt die instabiliteit en corruptie eist”, hekelde de paus. “Wat een schandaal en wat een hypocrisie dat mensen worden verkracht en vermoord terwijl bedrijven die geweld en dood veroorzaken blijven gedijen!”

De paus liet niet na zich rechtstreeks te richten tot “alle mensen, alle entiteiten, intern en extern, die aan de touwtjes trekken in de oorlog in de Democratische Republiek Congo, die het land plunderen, teisteren en te destabiliseren”.

‘Genoeg!’

“U verrijkt zich door de illegale exploitatie van de rijkdommen van dit land en het bloedige offer van onschuldige slachtoffers. Luister naar de schreeuw van hun bloed, luister naar de stem van God, die u oproept tot bekering, en naar die van uw geweten: leg uw wapens neer, maak een einde aan de oorlog. Genoeg! Geen verrijking meer over de rug van de zwaksten, geen verrijking meer met middelen en geld besmeurd met bloed!”

‘Zaaiers van vrede’

Franciscus herdacht ook degenen die hij “zaaiers van vrede” noemde: de Italiaanse ambassadeur Luca Attanasio, die in februari 2021 in Noord-Kiwu samen met zijn lijfwacht Vittorio Iacovacci en chauffeur Mustapha Mutembo op barbaarse wijze werd vermoord. Hij noemde ze alle drie: “Hun offer zal niet verloren gaan. Noch dat van de vele doden in die ongelukkige regio van Congo.”

De mensen geloven echt in verandering na het bezoek van de paus. Dit zei ook Katerina, een van de jonge meisjes die aanwezig was. Nadat ze de ontmoeting met de paus had verlaten zei ze tegen de journalisten zei: “Ik voel me vredig, ik ben er zeker van dat er een oplossing voor ons land zal worden gevonden.”