Op het feest van de heilige Joachim en Anna, de grootouders van Jezus, sprak paus Franciscus op 26 juli in Edmonton, Canada over het belang van het koesteren van onze grootouders.

Vandaag is de feestdag van Jezus’ grootouders. De Heer wilde dat wij in zo groten getale bijeen zouden komen op dit feest dat mij en u zo dierbaar is. In het huis van Joachim en Anna leerde de kleine Jezus zijn grootouders kennen en ervoer hij hun nabijheid, tederheid en wijsheid. Laten ook wij aan onze grootouders denken en twee belangrijke aspecten in overweging nemen.

Wij zijn geen eilandjes

Het eerste: wij zijn kinderen van een geschiedenis die gekoesterd moet worden. Wij zijn geen geïsoleerde individuen, wij zijn geen eilandjes, niemand komt op de wereld los van anderen. Onze wortels, de liefde die op ons wachtte en die wij ontvingen toen wij ter wereld kwamen, de familie waarin wij opgroeiden, maken deel uit van een unieke geschiedenis, die ons is voorafgegaan en ons heeft voortgebracht.

Wij hebben er niet voor gekozen, maar wij hebben het ontvangen als een geschenk; en het is een geschenk dat wij geroepen zijn te koesteren. Want, zoals het boek Wijsheid van Jezus Sirach ons in herinnering brengt, wij zijn het “nageslacht” van hen die ons zijn voorgegaan, wij zijn hun kostbaar “erfdeel” (Sir. 44,11). Meer nog dan bekwaamheid of het gezag, de intelligentie of de creativiteit in zang of poëzie, is rechtvaardigheid de kern van dat erfdeel, en trouw zijn aan God en zijn wil.

Schat van het leven

En dat is wat zij aan ons hebben doorgegeven. Om werkelijk te omarmen wie wij zijn en hoe kostbaar wij zijn, moeten wij ons richten naar hen van wie wij afstammen, naar hen die niet alleen aan zichzelf dachten, maar die ons de schat van het leven hebben doorgegeven.

Wij zijn hier dankzij onze ouders, maar ook dankzij onze grootouders die ons hebben laten ervaren dat wij welkom zijn in de wereld. Vaak waren zij het die ons liefhadden zonder voorbehoud en zonder iets van ons te verwachten: zij namen ons bij de hand als we bang waren, stelden ons gerust in het donker van de nacht, moedigden ons aan als we bij daglicht de keuzes van het leven onder ogen moesten zien.

Huiselijk geloof

Dankzij onze grootouders hebben wij iets meegekregen van de geschiedenis die aan ons voorafging: wij hebben geleerd dat goedheid, tederheid en wijsheid stevige wortels van de mensheid zijn. In het huis van hun grootouders hebben velen van ons de geur van het Evangelie ingeademd, de kracht van een geloof dat smaakt als thuis.

Dankzij hen hebben wij een familiegeloof ontdekt, een huiselijk geloof; ja, want geloof wordt in wezen op die manier doorgegeven, het wordt ‘in dialect’ doorgeven, het wordt doorgegeven door genegenheid en bemoediging, zorg en nabijheid.

Liefde is nooit een beperking

Dit is onze geschiedenis om te koesteren, de geschiedenis waarvan wij erfgenamen zijn: wij zijn kinderen omdat wij kleinkinderen zijn. Grootouders hebben ons het oorspronkelijke stempel van hun manier van zijn ingeprent, waardoor wij waardigheid en vertrouwen in onszelf en in anderen hebben gekregen.

Zij hebben iets in ons doorgegeven dat nooit kan worden uitgewist en tegelijkertijd hebben zij ons in staat gesteld unieke, oorspronkelijke en vrije mensen te zijn. Zo hebben wij van onze grootouders geleerd dat liefde nooit een beperking is, dat zij de ander nooit van zijn of haar innerlijke vrijheid berooft.

Joachim en Anne hielden zo van Maria en zij hielden zo van Jezus; en Maria hield zo van Jezus, met een liefde die hem nooit verstikte of tegenhield, maar Hem begeleidde om de missie te aanvaarden waarvoor Hij in de wereld was gekomen.

Laten wij dit als individu en als Kerk leren: nooit het geweten van anderen onderdrukken, nooit de vrijheid van hen die voor ons staan beknotten en bovenal nooit gebrek aan liefde en respect hebben voor de mensen die ons zijn voorgegaan en aan ons zijn toevertrouwd. Het zijn kostbare schatten die een geschiedenis bewaken die groter is dan zijzelf.

Troost, licht en moed

De geschiedenis die ons heeft voortgebracht beschermen – zo zegt het boek Wijsheid van Jezus Sirach – betekent de glorie van onze voorouders niet bezoedelen: de herinnering aan hen niet verliezen, de geschiedenis waaruit ons leven is voortgekomen niet vergeten, altijd terugdenken aan de handen die ons streelden en in hun armen hielden. Want uit die bron putten wij troost in momenten van ontmoediging, licht voor ons onderscheidingsvermogen, en moed om de uitdagingen van het leven aan te gaan.

Maar de geschiedenis bewaren die ons heeft voortgebracht, betekent ook steeds terugkeren naar die school, waar we liefde hebben geleerd en geleefd. Het betekent dat wij, wanneer wij vandaag voor keuzes staan, ons afvragen wat de wijste ouderen die wij hebben gekend in onze plaats zouden doen, wat onze grootouders en overgrootouders ons zouden adviseren of ons zouden aanraden te doen.

Praten wij met onze ouderen?

Beste broeders en zusters, laten wij ons afvragen: zijn wij kinderen en kleinkinderen die de rijkdom die wij hebben ontvangen, weten te koesteren? Herinneren wij ons de goede leer die wij geërfd hebben? Praten wij met onze ouderen, nemen wij de tijd om naar hen te luisteren?

En weten wij, in onze steeds beter uitgeruste, moderne en functionele huizen, hoe wij een waardige ruimte kunnen creëren om hun herinneringen te bewaren, een speciale plaats, een klein familieheiligdom dat ons, door middel van beelden en gekoesterde voorwerpen, ook in staat stelt onze gedachten en gebeden te richten tot hen die ons zijn voorgegaan?

Erfenis bewaren

Hebben wij de Bijbel en de rozenkransen van onze voorouders bewaard? Voor hen bidden en in verbondenheid met hen bidden, tijd nemen om hen te gedenken, hun erfenis bewaren: in de mist van vergeetachtigheid die onze stormachtige tijden teistert, broeders en zusters, is het essentieel om voor onze wortels te zorgen. Dit is hoe de boom groeit, dit is hoe de toekomst wordt opgebouwd.

Zo komen wij tot bezinning over een tweede aspect: wij zijn niet alleen kinderen van een geschiedenis die gekoesterd moet worden, maar ook ambachtslieden van een geschiedenis die opgebouwd moet worden. Iedereen kan erkennen dat hij is wat hij is, met zijn licht en schaduwen, afhankelijk van de liefde die hij heeft ontvangen of ontbeerd.

Wat voor samenleving willen wij opbouwen?

Het mysterie van het menselijk leven is dit: wij zijn allen kinderen van iemand, voortgebracht en gevormd door iemand, maar als wij volwassen worden zijn wij ook geroepen om vruchtbaar te zijn: vaders, moeders en grootouders van iemand anders. Dus, als we kijken naar de persoon die we vandaag zijn, wat willen we dan met onszelf doen?

De grootouders van wie wij afstammen, de ouderen die voor ons gedroomd, gehoopt en opgeofferd hebben, stellen ons een fundamentele vraag: wat voor samenleving willen wij opbouwen? Wij hebben zoveel ontvangen uit de handen van hen die ons zijn voorgegaan: wat willen wij nalaten aan ons nageslacht? Een levend geloof of een verwaterd geloof, een samenleving gebaseerd op individueel gewin of een gebaseerd op broederschap, een wereld in vrede of in oorlog, een verwoeste schepping of een nog altijd gastvrij thuis?

Van de wortel tot de vrucht

En laten we niet vergeten dat deze leven gevende beweging gaat van de wortels naar de takken, naar de bladeren, naar de bloemen, en naar de vruchten van de boom. Ware traditie wordt uitgedrukt in deze verticale dimensie: van beneden naar boven. Laten we oppassen niet te vervallen in de karikatuur van de traditie, die zich niet beweegt in een verticale lijn – van de wortel tot de vrucht – maar in een horizontale lijn – voorwaarts/achterwaarts – die ons leidt naar de cultuur van het ‘terugkijken’ als een zelfzuchtig toevluchtsoord; en die niets anders doet dan het heden inkaderen en in stand houden volgens de logica van “het is altijd zo gedaan”.

In het Evangelie dat we net hebben gehoord, zegt Jezus tegen de leerlingen dat zij gezegend zijn omdat zij kunnen zien en horen wat talloze profeten en rechtvaardigen verlangden te zien en horen (vgl. Mt. 13,16-17). Velen hadden inderdaad geloofd in Gods belofte van de komst van de Messias, hadden de weg voor Hem bereid, hadden zijn komst aangekondigd. Maar nu de Messias is gekomen, zijn zij die Hem kunnen zien en horen geroepen om Hem te verwelkomen en Hem aan te kondigen.

Vuur opnieuw aanwakkeren

Broeders en zusters, dit geldt ook voor ons. Zij die ons zijn voorgegaan hebben ons een hartstocht, een kracht en een verlangen doorgegeven, een vuur dat wij moeten ontsteken; het gaat er niet om as te bewaren, maar het vuur dat zij hebben aangestoken opnieuw aan te wakkeren.

Onze grootouders en ouderen wensten een meer rechtvaardige, meer broederlijke en meer verenigde wereld en vochten om ons een toekomst te geven. Nu is het aan ons om hen niet teleur te stellen. Het is aan ons om deze traditie die wij hebben ontvangen op ons te nemen, want de traditie is het levende geloof van onze doden.

Unieke rol in de geschiedenis

Laten we er alstublieft geen traditionalisme van maken, dat is het dode geloof van de levenden, zoals een denker ooit zei. Gesteund door hen, door onze ouders, die onze wortels zijn, is het aan ons om vrucht te dragen. Wij zijn de takken die moeten bloeien en nieuwe zaden zaaien in de geschiedenis.

Laten we onszelf dus een concrete vraag stellen: wat doe ik ten overstaan van de heilsgeschiedenis waartoe ik behoor en ten overstaan van hen die mij zijn voorgegaan en die mij hebben liefgehad? Ik heb een unieke en onvervangbare rol in de geschiedenis: welk spoor laat ik achter, wat doe ik, wat laat ik achter voor hen die na mij komen, wat geef ik van mijzelf?

Wevers van hoop

Zo vaak meten we de kwaliteit van ons leven af aan het geld dat we verdienen, de carrière die we maken, het succes en de waardering die we van anderen krijgen. Maar dit zijn geen vruchtbare criteria. De vraag is: breng ik voort? Breng ik leven voort? Ben ik een nieuwe en hernieuwde liefde in de geschiedenis aan het injecteren? Verkondig ik het Evangelie waar ik woon, dien ik iemand om niet, zoals zij die mij zijn voorgegaan dat voor mij deden? Wat doe ik voor mijn kerk, mijn stad en mijn samenleving?

Broeders en zusters, het is gemakkelijk kritiek te leveren, maar de Heer wil niet alleen dat wij critici van het systeem zijn, Hij wil niet dat wij opgesloten zijn, Hij wil niet dat wij ‘terugkijkers’ zijn, zij die zich terugtrekken, zoals de schrijver van de Brief aan de Hebreeën zegt (vgl. 10:39), maar Hij wil dat wij ambachtslieden van een nieuwe geschiedenis zijn, wevers van hoop, bouwers van de toekomst, vredestichters.

Voorsprekers

Mogen Joachim en Anne onze voorsprekers zijn: mogen zij ons helpen de geschiedenis die ons heeft voortgebracht te bewaren en een vruchtbare geschiedenis op te bouwen. Mogen zij ons herinneren aan het spirituele belang van het eren van onze grootouders en ouderen, van het koesteren van hun aanwezigheid om een betere toekomst op te bouwen.

Een toekomst waarin ouderen niet worden afgedankt omdat zij “niet meer nodig zijn”; een toekomst waarin de waarde van mensen niet alleen wordt afgemeten aan wat zij produceren; een toekomst die niet onverschillig staat tegenover degenen die, nu zij ouder zijn, meer tijd, een luisterend oor en aandacht nodig hebben; een toekomst waarin niemand de geschiedenis van geweld en marginalisering herhaalt waaronder onze inheemse broeders en zusters te lijden hebben gehad.

Samen verder gaan

Die toekomst is mogelijk als wij, met Gods hulp, de band niet verbreken met hen die ons zijn voorgegaan en de dialoog koesteren met hen die na ons komen: jong en oud, grootouders en kleinkinderen, allemaal samen.

Laten we samen verder gaan, laten we samen dromen, en laten we de raad van Paulus aan zijn leerling Timoteüs niet vergeten: “Denk aan uw moeder en uw grootmoeder” (vgl. 2 Tim. 1,5). (Vertaling Susanne Kurstjens)