Hoe wordt de brandbrief die twintig CDA-afdelingen donderdag naar hun partijbestuur stuurden, ontvangen door katholieke CDA’ers Hans Hillen, Jurijn Timon de Vos en Frank van den Heuvel?

Is deelname aan kabinet-Rutte IV inderdaad ongeloofwaardig, zoals de briefschrijvers stellen? En is hun expliciete steun aan Kamerlid Pieter Omtzigt een impliciete motie van wantrouwen aan het adres van fractievoorzitter Wopke Hoekstra?

Oud-Kamerlid en -senator Hans Hillen zou willen dat afdelingen van alle partijen zich vaker lieten horen: “Zij zijn het geluid, het gevoel en tonen het oordeel van de basis. Nu is het alleen het CDA en het spitst zich toe op Pieter Omtzigt. Ik begrijp en deel het enthousiasme over Pieter. Dat wint niet aan kwaliteit als ik in ruil daarvoor Mark Rutte afwijs. Hij is de leider van de VVD en elke partij kiest zijn eigen mensen.”

‘Twee smaken Rutte IV’

Hillen vindt dat de geloofwaardigheid van het CDA geenszins in het geding is als het opnieuw in het regeringsbootje zou stappen met de VVD.

Dat beaamt ook Frank van den Heuvel: “Er zijn twee smaken Rutte IV. Met of zonder CDA. Als je geen Rutte IV wilt en je geen betrouwbare premier in hem ziet, dan had het CDA die stap al moeten zetten op Witte Donderdag. Nu nog een ‘motie van wantrouwen’ tegen Rutte uitspreken is als na de voetbalwedstrijd zeuren om een penalty. Natuurlijk kun je tijdens de formatie zaken tegenkomen, waardoor je Rutte niet als premier wilt. Maar om dat nu te zeggen, is vreemd. Als je echt stoer was geweest, had je dat voor Goede Vrijdag gedaan.”

‘Oppositiebank kan louterend werken’

CDA-lid Jurijn Timon de Vos ziet de brief meer als aanbevelingsbrief dan brandbrief. “Het is namelijk geen open brief. Los van het uitlekken ervan, vind ik het legitiem dat lokale afdelingen hun zorgen kenbaar maken aan de partijleiding in Den Haag.”

Hij vindt de inhoud van de brandbrief weinig verrassend: “De oproep om als CDA geen deel uit te maken van een volgend kabinet wordt vaak gehoord. Persoonlijk denk ik dat de oppositiebanken louterend kunnen werken voor onze partij en haar boodschap. Anderzijds vind ik het ook te gemakkelijk te suggereren dat regeren ten koste gaat van ‘ons eigen verhaal’. Een goed verhaal blijft overeind, onafhankelijk van je positie in de Kamer.”

Hoekstra of Omtzigt

Dat met name media Pieter Omtzigt en Wopke Hoekstra lijnrecht tegenover elkaar zetten, betekent volgens de bevraagde CDA-leden niet dat die tegenstelling er is.

“De fractie heeft Hoekstra gekozen als voorzitter en dat heeft Omtzigt nooit betwist”, zegt Hillen. “Hij heeft zich ook niet gekandideerd. Bovendien steunde Hoekstra bij de lijsttrekkersverkiezing de kandidatuur van Omtzigt, en zei Omtzigt dat bij een eventueel premierschap voor het CDA, die functie naar Hoekstra zou moeten gaan. Die twee zijn nooit elkaars tegenstander geweest.”

“Zonder enige twijfel is Pieter Omtzigt een voorbeeldfiguur”, vindt De Vos. “Wel moeten we ervoor waken dat de waardering voor zijn ideeën niet doorslaat in een verering van zijn persoon, los van zijn voorstellen. Als geen ander legt Omtzigt zelf de nadruk op de inhoud, niet op de poppetjes. Laten we hem daar dan ook in volgen.”

‘Hoop dat CDA meedoet’

Van den Heuvel is van mening dat “beiden belangrijke spelers zijn, met eigen profiel en eigen ervaring. Ze kunnen prima samenwerken. Ik steun beiden. Dat de media zo nadrukkelijk over ons schrijven, betekent dat we relevant zijn. We zijn een brede volkspartij met verschillende richtingen en spelers. Daar past zowel Omtzigt als Hoekstra in.”

Hans Hillen hoopt dat het CDA alsnog aanschuift aan de formatietafel: “De kunst is om in de Tweede Kamer een meerderheid te vinden die bereid is omwille van het landsbestuur samen verantwoordelijkheid te nemen. Ik hoop dat mijn CDA aarbij hoort. Dan ga ik er vanuit dat de politici van de andere regeringspartijen onze mensen vertrouwen geven en wij de hunne. We hoeven niet van elkaar te houden, maar moeten elkaar wel vertrouwen geven. Dat is de essentie van politieke samenwerking.”