Presidentskandidaten in het overwegend katholieke Oost-Timor werpen hun band met de Kerk in de strijd om de verkiezingen te winnen. De bisschoppen van het land benadrukken dat zij geen enkele kandidaat steunen.

Op 19 maart gaan de inwoners van de Zuidoost-Aziatische eilandstaat Oost-Timor naar de stembus voor de eerste ronde van de presidentiële verkiezingen. Zestien kandidaten, waaronder vier vrouwen, staan op het stembiljet; het hoogste aantal sinds het ontstaan van het land.

Jonge staat

Een aantal van die kandidaten proberen middels hun banden met de Kerk bij kiezers in een goed blaadje te komen – of suggereren zelfs de steun van de Kerk in het land te hebben. Maar liefst 97 procent van de Oost-Timorezen is katholiek en de Kerk legt veel gewicht in de schaal op maatschappelijk vlak.

Oost-Timor is een van de jongste staten ter wereld. Pas in 2002 werd de voormalige Portugese kolonie onafhankelijk van buurland Indonesië, dat Oost-Timor sinds 1975 bezet hield. De katholieke Kerk speelt een fundamentele rol in de opbouw van het land, dat veel te lijden heeft gehad onder de gewelddadige Indonesische overheersing.

Volgens Antonio do Carmo, theoloog aan het Hoger Instituut voor Filosofie en Theologie van Dili, is de Kerk vooral actief in het onderwijs en de armenzorg. Ruim veertig procent van de bevolking leeft er onder de armoedegrens. “De Kerk speelt ook een belangrijke rol bij de bevordering van rechtvaardigheid en vrijheid”, legt Do Carmo uit aan Crux.

Katholicisme als troefkaart

Vanwege haar sociale relevantie is kerkelijke betrokkenheid een gewilde troefkaart voor presidentskandidaten. De kandidaat die zijn katholicisme het explicietst etaleert is voormalig priester en gewezen seminariedocent Martinho Gusmão. Gusmão diende begin 2020 op eigen initiatief een verzoek in om uit het priesterambt gezet te worden. Dat verzoek werd in november 2021 ingewilligd, waarna de Oost-Timorese Kerk publiekelijk duidelijk maakte dat Gusmão “als een gewone leek in de maatschappij zou leven.”

Ondanks zijn huidige status als leek blijft Gusmão zijn voormalige banden met de Kerk gebruiken voor campagnedoeleinden. Volgens het Portugese persbureau Lusa heeft hij spandoeken met paus Franciscus erop laten drukken en beweert hij gesteund te worden door de geestelijkheid van het land. Tegenover UCA News verklaart hij dat hij voornamelijk gesteund wordt door “voormalige seminaristen, hun families en priesters die ik vroeger heb lesgegeven.”

Geen politieke aanmoediging

De bisschoppenconferentie van Oost-Timor zag zich daarom genoodzaakt tot het publiceren van een verklaring die benadrukt dat Gusmão geen priester meer is en dat hij noch een andere kandidaat de voorkeur van de Kerk geniet.

Aartsbisschop Virgílio do Carmo da Silva, vicevoorzitter van de bisschoppenconferentie, laat in een op 1 maart gepubliceerde persverklaring weten dat Gusmão bij zijn ontzetting uit het priesterschap een brief ontving van kardinaal Luis Antonio Tagle, prefect van de Congregatie voor de Evangelisatie van de Volkeren, met daarin de aansporing “een voorbeeldig leven als leek te leiden en de christelijke gemeenschap te dienen met de talenten die God hem heeft geschonken.”

“Nergens”, benadrukt aartsbisschop da Silva, “bevat die brief een expliciete aanmoediging tot het navolgen van een politieke loopbaan.” Ook ontkracht de aartsbisschop Gusmão’s bewering dat hij “persoonlijke brieven van paus Franciscus zou hebben ontvangen.”

‘Overdreven’

Tegenover UCA News verklaart Gusmão dat er geen enkele reden is om zijn campagnemethoden in twijfel te trekken. “Het presidentiële verkiezingscomité heeft me nooit op de vingers getikt”, zegt hij. Ook noemt hij het “overdreven” dat Wojciech Załuski, apostolisch nuntius in Oost-Timor, “de bisschoppen gedwongen heeft bijzondere uitleg te geven over mijn status als leek.”

Gusmão is niet de enige presidentskandidaat die zijn katholicisme als speerpunt in de verkiezingen gebruikt. Ook Isabel Ferreira, echtgenote van de huidige premier, haalt voortdurend haar persoonlijke band met de Kerk en het geloof aan, meldt Crux.

Onpartijdige Kerk

In hun verklaring van 1 maart benadrukken de Oost-Timorese bisschoppen dat de Kerk “onpartijdig is” in verkiezingsaangelegenheden. “Alle kandidaten zijn Timorezen en daarom steunt de Kerk geen van hen. Geen enkele kandidaat mag religieuze symbolen gebruiken in zijn campagne. Heilige zaken mogen niet ontheiligd worden voor politieke belangen.”

“Veel politici maken misbruik van de religieuze gevoelens van het volk om hun sympathie te winnen”, aldus de bisschoppen. “Helaas krijgen zij vaak wat zij willen.”

De campagneperiode in Oost-Timor loopt morgen af. Mocht geen enkele kandidaat op 19 maart de meerderheid van de stemmen binnenhalen, dan volgt een tweede ronde op 19 april tussen de twee kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hebben.

Bronnen: Crux, UCA News, Lusa