Minister Dekker heeft een wetsvoorstel ingediend om het familierechters gemakkelijker te maken, scheidende echtgenoten op te leggen ook een religieuze scheiding aan te vragen. Uit katholieke hoek klinkt stevige kritiek.

“De rechter kan”, zo meldt het ministerie, “al een bevel geven om mee te werken aan de ontbinding van het religieuze huwelijk en dat als een nevenvoorziening regelen bij de echtscheiding. Maar de behandeling van het verzoek om een nevenvoorziening is straks, anders dan nu, niet meer afhankelijk van de vraag of dit kan leiden tot vertraging van de echtscheidingsprocedure. Zo komt er eerder een oplossing en kunnen echtgenoten verder met hun leven.”

Huwelijkse gevangenschap

De maatregel moet een oplossing bieden aan het zogenaamde ‘huwelijkse gevangenschap’. Vrouwen die voor de Nederlandse wet gescheiden zijn, maar nog wel religieus gehuwd zijn, hebben soms moeite met reizen naar het land van herkomst, waar de scheiding niet wordt geaccepteerd en de vrouw zelfs in de gevangenis terecht kan komen, volgens een artikel in de Volkskrant.

Geen enkele nuance

Mgr. Jan Hendriks, hulpbisschop van bisdom Haarlem-Amsterdam en kerkjurist, reageert op de komende wet via zijn website arsacal.nl: “De gemiddelde lezer zal misschien allereerst denken aan islamitische vrouwen voor zover die in een huwelijkssituatie van onderdrukking en mishandeling verblijven, maar dat staat er niet. Er wordt geen enkele nuance of nadere specificatie gegeven. Integendeel, de minister geeft hier uitdrukkelijk aan ‘iedereen moet de vrijheid hebben om te scheiden en om zijn of haar leven weer los van elkaar te kunnen voortzetten. Dat geldt zowel voor het burgerlijk huwelijk, als voor de religieuze verbintenis, ongeacht of deze verbintenis naast een burgerlijk huwelijk bestaat’.”

Priester Jan-Jaap van Peperstraten reageerde op Twitter met: “Dit voorstel is een groteske schending van de scheiding tussen kerk en staat.” Het leverde hem veel reacties op. “Het gaat hier om een religieus probleem waar de staat geen oplossing voor heeft. De illusie van politieke daadkracht klinkt natuurlijk heel mooi, maar welke gedachte zit er werkelijk achter? De regering ziet de geloofsgemeenschap niet als partner, maar als gevaar dat bestreden moet worden. Hier moet heel duidelijk op gereageerd worden.”

Het burgerlijk huwelijk afschaffen

“Het burgerlijk huwelijk is in Nederland pas in de zeventiende eeuw ingevoerd”, zegt mgr. Hendriks. Daarvoor was het een godsdienstige en familie-aangelegenheid. Hij vraagt zich af of dit instituut in de huidige vorm nog nodig is. “Ik ervaar het in ieder geval als minder juist dat de burgerlijke overheid voorschrijft dat een kerkelijk huwelijk niet gesloten mag worden voordat een burgerlijk huwelijk heeft plaats gevonden, temeer omdat het concept van een burgerlijk huwelijk de laatste vijftig jaar zo sterk veranderd is en nauwelijks meer te vergelijken is met een kerkelijk huwelijk.”

Scheiding tussen kerk en staat

Hij vindt de bijdrage van Sander Dekker, die toch al vaker gepoogd heeft de religieuze presentie in het publieke domein terug te dringen ongenuanceerd. “Deze bijdrage overschrijdt een grens, namelijk die van het respect voor de godsdienstvrijheid en de scheiding van kerk en staat.”

“Van groot belang is zeker dat mensenrechten beschermd worden, maar deze insteek biedt niet de juiste weg. Een andere vraag is nog of een recht op echtscheiding tot de mensenrechten behoort.”