In 2022 gaven Nederlanders relatief minder aan goede doelen dan in voorgaande jaren. De economische onzekerheid speelt daarbij een rol, maar ook de ontkerkelijking is een belangrijke aanjager: “Kerkelijke mensen geven over het algemeen meer aan goede doelen.”

Nederland gaf in 2022 5,3 miljard euro aan goede doelen, wat minder is dan in het coronajaar 2020. Gekeken naar het percentage van het bruto binnenlands product dat gegeven werd, is 2022 met 0,62 procent van het bbp zelfs een dieptepunt.

De cijfers komen uit het rapport Geven in Nederland, een tweejaarlijks onderzoek naar het geefgedrag van Nederlanders door het Centrum voor Filantropische Studies van de Vrije Universiteit in Amsterdam, dat vandaag wordt gepresenteerd.

Bedrijven houden beurs gesloten

De daling is voor een belangrijk deel te wijten aan bedrijven, die fors minder gaven dan twee jaar eerder. Waar bedrijven in 2020 nog 2,2 miljard euro doneerden, was dat in 2022 nog maar 1,8 miljard euro. Ook zijn veel bedrijven gestopt met geven: vier op de tien bedrijven doneerde in 2022, terwijl dat twee jaar eerder nog zes op de tien was.

Voor het eerst sinds 2011 geeft minder dan de helft van de bedrijven aan goede doelen. Volgens het rapport zijn vooral de hoge inflatie en de economische onzekerheid belangrijke redenen waarom bedrijven de beurs gesloten houden.

Arm en rijk

Huishoudens zijn in absolute cijfers juist iets meer gaan doneren, maar gecorrigeerd voor inflatie hebben zij ook minder gegeven. “Voor bedrijven is het makkelijker niet of minder te geven, die zijn flexibeler”, legt hoogleraar filantropie René Bekkers in De Volkskrant uit. “Bij huishoudens liggen de giften vaker vast, dat verandert dus niet zo snel.”

Arme huishoudens blijken ook een groter deel van hun inkomen aan goede doelen uit te delen dan rijke gezinnen. Volgens Bekkers komt dat doordat goede doelen rijken vaak niet weten te bereiken.

Ontkerkelijking

Op het journaal van Radio 1 legt de hoogleraar uit dat sinds het topjaar 2003 het geven aan goede doelen af blijft nemen. Hij denkt dat de ontkerkelijking daar een belangrijke rol in speelt: “Kerkelijke mensen geven over het algemeen meer aan goede doelen; omdat steeds minder mensen actief kerkelijk zijn, neemt ook het geefgedrag af.”

Het kabinet in wording heeft in de budgettaire bijlage van het hoofdlijnenakkoord het plan opgenomen om te bezuinigen op de giftenaftrek. Wie nu aan een goed doel geeft, krijgt (onder bepaalde voorwaarden) een gedeelte van het gegeven bedrag terug na de belastingaangifte. Het nieuwe kabinet wil daar miljoenen minder voor beschikbaar stellen, wat ertoe kan leiden dat donateurs veel minder terugkrijgen.

Bekkers denkt dat de gevolgen van dat voorstel “heel ernstig” zouden kunnen zijn voor goede doelen. “Het maakt nogal uit of je elke euro volledig moet doneren of dat je er 37 cent van terugkrijgt”, zegt hij.

Religieuze instellingen hoeven daar volgens hem minder voor te vrezen: “Die hebben heel gemotiveerde donateurs.” Uit de cijfers in Geven in Nederland blijken religieuze en levensbeschouwelijke doelen ook de op een na grootste ontvangers van giften te zijn, na doelen die in de categorie gezondheid vallen.

Inkomsten uit nalatenschappen

Het onderzoek schetst niet alleen maar een somber scenario, want op de lange termijn ziet het er beter uit. Het rapport ziet een trend waarbij steeds meer (kinderloze) mensen goede doelen opnemen in hun testament: naar verwachting zullen de inkomsten uit nalatenschappen in de komende 25 jaar oplopen van 2,1 naar 6,7 miljard per jaar.

Of religieuze instellingen daar een graantje van meepikken, is nog maar de vraag: uit het rapport blijkt dat vooral goede doelen in de categorieën gezondheid, internationale hulp en cultuur in nalatenschappen worden opgenomen.