Hulpbisschop Ted Hoogenboom gaat volgende week opnieuw naar Rome voor de tweede en afsluitende synodale bijeenkomst. De afgevaardigde van de Nederlandse bisschoppen hoopt dat de synode recht zal doen aan onderwerpen die vaak onderbelicht blijven, zoals vergrijzing binnen de Kerk en hoge werkdruk bij priesters.
Vol enthousiasme keerde de Utrechtse hulpbisschop in oktober vorig jaar terug van de eerste synodale sessie in het Vaticaan. Dat enthousiasme lijkt nog niet te zijn afgekoeld, bleek maandag tijdens een gesprek met de pers.
“Ik ben getuige van een historische gebeurtenis. Ik heb toen het beeld gebruikt van een boompje dat gepland is. De vruchten groeien al, maar wát die vruchten zijn, moeten we in de komende tijd gaan zien.”
Een belangrijk moment vond Hoogenboom de tweede luisterfase van de synode, die begin dit jaar heeft plaatsgevonden. Er waren gesprekken binnen de bisschoppenconferentie, bij de religieuzen, bij de kerkelijke bewegingen en bij katholieke maatschappelijke organisaties.
Van elk van die categorieën verscheen een rapport, dat door de Landelijke Werkgroep Synodaliteit en de bisschoppen in mei naar Rome is verstuurd.
Hetzelfde deden ook alle bisschoppenconferenties ter wereld. Op basis van alle verslagen publiceerde het Vaticaan op 9 juli een werkdocument, dat de basis zal vormen voor de synodale gesprekken in Rome.
De Nederlandse Kerk heeft tijdens de tweede luisterfase een signaal afgegeven, vindt Hoogenboom. “Het synodale proces is niet alleen iets van de bisschoppenconferentie, maar wordt breed gedragen in de Nederlandse Kerk.”
Toch heerste her en der in katholiek Nederland het sentiment dat sommige bisschoppen weinig op lijken te hebben met het synodale proces. Zo werden de bisschoppen tijdens een aflevering van het Synode Café, de ‘talkshow’ van het synodale initiatief Luisterend op Weg, als “terughoudend” afgeschilderd.
Is het hem gelukt om zijn enthousiasme over te brengen aan zijn collega’s? De oprichting van de Landelijke Werkgroep Synodaliteit door de Nederlandse bisschoppenconferentie laat volgens Hoogenboom zien dat de bisschoppen hun best hebben gedaan om het synodale proces verder te brengen.
“We hebben in deze klankbordgroep samen nagedacht over hoe we het synodaal proces verder kunnen brengen. Dat is echt de bedoeling”, benadrukt de hulpbisschop. “De synode stopt niet na de tweede zitting. Paus Franciscus heeft het al gezegd: er is geen weg terug.”
Van een groeiende synodaliteit is nu al iets waar te nemen, denkt Hoogenboom. De thema’s die door de Nederlandse Kerk zijn behandeld, zoals de verdieping van het doopsel, het belang van vorming, de plaats van vrouwen in de Kerk en een meer verwelkomende Kerk, zijn in het Nederlandse verslag geïntegreerd, legt hij uit. “Deze elementen komen ook herkenbaar terug in het werkdocument.”
Wat kunnen Nederlandse gelovigen van de komende synode verwachten? Volgens Hoogenboom licht het werkdocument een tipje van de sluier op. “We kunnen verwachten dat ons gedeelde begrip van synodaliteit verder verdiept wordt”, citeert hij, “met een scherpere focus op de praktijken van de synodale Kerk. Er kunnen zelfs voorstellen komen voor wijzigingen in het kerkelijk recht.”
“Bisschoppen moeten zich informeren over wat er leeft onder het Godsvolk”
Tweet dit!
Een weinig concrete passage, die wellicht ook de belangrijkste uitdaging zal zijn voor de (Nederlandse) Kerk. De vruchten die volgens Hoogenboom al groeien, zullen vroeg of laat moeten rijpen en vertaald worden naar concrete voorbeelden – die tot nu toe zeldzaam zijn.
Wie verwacht dat de paus grote veranderingen zal doorvoeren, komt waarschijnlijk bedrogen uit. Franciscus besloot enkele controversiële thema’s, waaronder het priestercelibaat en de vrouwelijke diakenwijding, uit te besteden aan aparte studiegroepen, die in juli 2025 een met een voortgangsrapport zullen komen.
Hoogenboom begrijpt de teleurstelling, maar hoopt dat deze controversiële discussies niet als een “donkere wolk” boven de synodehal blijven hangen. “Anders zouden we aan andere onderwerpen, die ook heel belangrijk zijn, geen recht doen.”
De Nederlandse afgevaardigde denkt aan maatschappelijke ontwikkelingen die aandacht verdienen, zoals het migratievraagstuk, dat ook in het werkdocument wordt aangekaart. Ook wil Hoogenboom het belang van diaconie benoemen, mocht hij kans krijgen om de synodebijeenkomst toe te spreken, alsmede ook het probleem van de vergrijzing in delen van de Kerk.
Een ander punt dat Hoogenboom noemt, is van meer theologische aard. “Hoe spreekt God tot ons hier en nu?” Daarmee wijst hij naar een andere passage uit het werkdocument. “God spreekt ook tot ons door wat de ander deelt in een gespreksgroep. Maar ook door de natuur of de levende traditie van de Kerk.”
Het belang van verantwoordelijkheid en transparantie is ook een onderwerp dat volgens Hoogenboom op de synodale agenda moet blijven. “Hoe kunnen mensen die pastoraal of bestuurlijk verantwoordelijkheid hebben, verantwoording afleggen over hun beslissingen?” De hulpbisschop wijst bijvoorbeeld op het belang van transparantie als het gaat om de behandeling van klachten over seksueel misbruik.
Ten slotte is de verhouding tussen de bisschop en zijn priesters en diakens een item dat aandacht verdient, aldus Hoogenboom. Tijdens een speciale synodale vergadering voor parochiepriesters in april en mei kwam naar voren dat veel priesters lijden onder eenzaamheid en hoge werkdruk.
Voor critici van het synodaal proces had Hoogenboom ook een boodschap. De hulpbisschop doelde op gelovigen die vrezen dat het synodaal proces het gezag van de paus of de bisschoppen zal aantasten, en die de synode een gevaar voor de Kerk noemen.
“Het synodaal proces zal er juist toe leiden dat het leergezag van de herders wordt gesterkt”, verwacht hij. “Bisschoppen moeten zich informeren over wat er leeft onder het Godsvolk. Herders moeten proberen om tot een consensus te komen.”
Die consensus wordt bereikt wanneer de harten van de synodedeelnemers gaan branden, zoals bij de Emmaüsgangers, stelt de hulpbisschop. Dat gebeurt wanneer gesprekken “in de Geest” plaatsvinden. “We moeten nagaan wat de weg is die de Heer de Kerk van deze tijd wijst.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
